Бастакы президеммит Михаил Николаев 2001 сыллаахха 55-с №-дээх уурааҕынан СӨ айылҕа харыстабылын министиэристибэтин биологическай ресурсаларга Департаменын иһинэн Хаҥаласка «Орто Дойду» зоопаарка тэриллибитэ. Биһиги ыал Дьокуускайга дьиэ туттаран Покровскайтан ити сыл көһөн киирбиппит. Аҕабыт онно Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр уунан үлэлээбитэ үһүс сыла этэ. Мин дойдубар зоопаркаҕа бэтэринээринэн үлэҕэ киирбитим.
Дириэктэринэн анаммыт СГУ-ну саҥа бүтэрбит Лука Сафонов суоппарынаан, Харыйалаах уолунаан Анатолий Федоровтыын, зоопаарканы билиһиннэрбиттэрэ. Ол сыл хаар хойутаан түспүтэ, тыраасса кумаҕынан бурҕайан олороро. Мин саҥа тутуулары, улахан тыҥырахтаах көтөрдөр вышкаларын манна аан бастаан көрөн сөхпүтүм эриэккэһин! Соҕуруу дойду зоопааркатыгар сылдьар курдук санаммытым этэ. Дьиҥинэн, оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан «Орленок» лааҕырга бараары Москва зоопааркатын эрэ көрбүттээҕим этэ. Ити күнтэн ыла манна 20 сыл үлэлээн пенсияҕа таҕыстым.
Дьиикэй кыыл ынах, сылгы сүөһүттэн көрүүтэ-харайыыта букатын атын. Бастатан туран, кини киэҥ-куоҥ сиргэ туруохтаах уонна бэйэтин айылҕатынан аһыахтаах. Бу ирдэбиллэри толорорго кэккэ ыарахаттар бааллара. Харчы боппуруоһа уустуктардаах этэ. Бэл оччолорго үлэһиттэр хас эмэ ыйы-ыйдаан хамнас диэни көрбөтөхпүт. Оннук кэми биһиги көлүөнэ дьон бары да билэн аастахпыт…
Зоопаарка саҥа тэриллэригэр кыылларбыт да эдэр, оҕо буоланнар итинник усулуобуйаны тулуйдахтара буолуо. Кэлэр сылыттан бырабыыталыстыба көмөтүнэн, дьокутааттары аҕалан хаһаайыстыбабытын көрдөрөн үбүлээһин, эбии тутуу наадатын дакаастаан сабыллан хаалбакка үлэлээн кэллибит. Бу тухары үгүс түбүгү даҕаны көрүстэхпит. Биир сыл өссө дойду салайааччыта Владимир Путин таарыйан ааһыа диэн кыһын хаарын дэлби күртэрбиттэрэ баара… Ол үлэҕэ, уопсайынан, зоопаарка атаҕар туруутугар кэлин даҕаны, суолу тутуу тэрилтэтиттэн салайааччыта Владимир Бобцов, цемент собуотуттан Алиш Мамедов улаханнык көмөлөспүттэрэ, Алиш Забидович билигин даҕаны күүс-көмө буолар.
Биллэн турар, мин үлэм дьоҥҥо-сэргэҕэ доруобай, тот туруктаах кыылы-көтөрү көрдөрүүнү хааччыйыы, кыра оҕолорго Саха сиригэр ханнык кыыл-көтөр баарын билиһиннэриини таһынан террариум, аквариум харамайдарын көрдөрүү эмиэ киирэрэ. Уопут атастаһа киин куораттар зоопааркаларыгар сылдьарым, научнай-практическай кэмпириэнсийэлэргэ кыттарым. Биирдэ Украинаҕа Николаев куоратыгар кытары үлэбинэн сылдьыбыттааҕым. Тэрпэй тумустан кэлбит маҥнайгы үрүҥ эһэбит оҕотун манна тутар усулуобуйабыт суох буолан Пермь зоопааркатыгар арыаллаан барса сылдьыбытым. Кэлин дьэ харчы көрүллэн «Медвежатник» тутуллубута. Бастаан үлэлиирбэр мин соҕотох бэтэринээр этим, дириэктэри зооветеринарнай үлэҕэ солбуйааччы оҥорбуттарын кэннэ икки буолбуппут. Билигин сүрүн үлэһиттэринэн бэтэринээринэй быраас, биолог, зоотехник үөрэхтээх дьон үлэлии сылдьаллар. Уопсайынан, зоопааркаҕа үлэлии кэлбит дьон, мин саныахпар, бары биир салгынынан тыынар дьон буолаллар, сарсыарда кыылларын-көтөрдөрүн кэрийэн көрөн эрэ баран кыһалҕаны быһаарсар уопут баар. Бу сэбиэскэй иитии уонна ирдэбил. Итини үлэһиттэрбит билигин даҕаны тутуһалларыгар махталбын биллэрэбин.
Сылын аайы пааркабыт кэҥээн иһэр. Кыһын өттүгэр биһиги Өктөм оскуолатын оҕолоругар биологическай куруһуок ыытар этибит. Ол оҕолорбутуттан билигин ситиһиилээх биологтар, наука кандидаттара үүнэн тахсыбыттарыттан үөрэбит.
Зоопарка олус табыгастаах сиргэ турар — куораттан тэйиччи уонна дьон сылдьарыгар суола да бэрт. Онно эбиитин чугастааҕы нэһилиэктэр олохтоохторо үлэнэн эмиэ хааччыллаллара үчүгэй. Бастакы президеммит Михаил Ефимовичпыт арыйтарбыт зоопаарката Хаҥаласка баар буолта сайдыы биир суола.
Людмила КОЖЕНКИНА, СӨ айылҕа харыстабылын туйгуна.