Ыт былыр былыргыттан дьиэ кыылын быһыытынан биллэр. Ол аата бас билэр, көрөр-харайар хаһаайыннаах буолуохтаах. Аҕыйах сыллааҕыта дьэллик ыт, бэйдиэ сылдьар ыттар диэн боппуруос куоракка эрэ сытыытык турар курдуга. Оттон билигин, улуустар кииннэригэр, бэл, тыа сиригэр быһаарыллыбат боппуруос, кыаллыбат кыһалҕа буола тэнийдэ.
Биһиги улууспутугар былырыын Покровскай куоракка бэйдиэ сылдьар кыылларга анаммыт сир (приют) үлэҕэ киирбитэ, Мохсоҕоллоох бөһүөлэгин «СЭМХ» МУТ бас билиитигэр бэриллибитэ. Бу тэрилтэ бэйдиэ сылдьар ыттары тутуунан, көрүүнэн-харайыынан дьарыктанар. Билигин приюту кытта Мохсоҕоллоох бөһүөлэгин, Покровскай куорат уонна Нөмүгү, Бэстээх, Өктөм нэһилиэктэрин дьаһалталара дуогабардаһан үлэлэһэллэр. Биир сыл үлэлиир пуун иһинэн төһө ыт-кус ааспытын, ыттары көрүүгэ төһөүп-харчы туһаныллыбытын СӨ Бэтэринээрийэ департаменын Хаҥаластааҕы салаатын старшай государственнай иниспиэктэрэ Дмитрий Петров кэпсээтэ.
— Сыл устата барыта 261 дьэллик ыт тутулунна. Онтон 76-та – ытоҕото. 91 тыһы ыт төрөөбөт-ууһаабат оҥоһулунна, 88 атыыр аттанна, 258 – маркировкаланна, урукку эйгэтигэр 206 ыт төннөрүлүннэ. 5 ыты хаһаайыттара кэлэн ыллылар, биллэн турар, кинилэр бары ыстарааптаннылар. Аны туран, барыта 70 ыты дьон иитэ ылла. Бу саҥа хаһаайыннаммыттартан 67-тэ ыт оҕото, 3 улахан боруода ыты Москваттан, Санкт-Петербургтан тиийэ кэлэн иитэ ыллылар.
Сэтинньи 15 күнүнээҕи иһитиннэриинэн, приюкка барыта 13 төбө ыт баар, олортон 6-та – ыт оҕото, 1 ыт былырыын кыра оҕону ытырбыт буолан приюкка олоҕун устата олорор.
2014 с. Муус устар 2 күнүгэр ылыллыбыт “Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин олохтоох салайыныыга уорганнара иччитэ суох ыттары көрүүгэ-харайыыга үлэни тэрийэллэригэр судаарыстыба сорох боломуочуйаларын биэрии туһунан” СӨ сокуон олохтоммута. Бэлиэтээн эттэххэ, муниципальнай тэриллиилэр бу хайысханан үлэлэрэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үбүлэнэр буолан кинилэр боломуочуйаларын толорууларын СӨ Бэтэринээрийэд епартамена хонтуруоллуур. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 2023 сылга 5 мөл. 644 тыһ. 386,89 солк. Үп көрүллүбүтэ. Сэтинньи 8 күнүнээҕи дааннайынан, 4 мөл. 358 тыһ. 231, 24 солк. туһаныллыбыт. Сокуон этэринэн, приюкка ыт 30 күн тутуллар. Бу кэм иһигэр бырагыраамаҕа киллэриллибит дьаһаллар – аттааһын, “ыраастааһын”, быһыыны биэрии, урукку эйгэтигэр төннөрүү тэриллиэхтээх. СӨ Бырабыыталыстыбатын 2015 сыл олунньу 18 күнүнээҕи 31 №-дээх дьаһалынан, биир ыкка 460 солк. ороскуоттанар. Ыты тутан баран приюкка тиэйэн аҕалыы биир сырыыта – 147,67. солк. (биир ыйынан урукку эйгэтигэр төнүннэриигэ эмиэ итиччэ сумма төлөнөр), ыкка күҥҥэ аһылыгар 289,37 солк. көрүллэр (ый олордорго 8 тыһ. Тахса солк.), маркировкалааһын сыаната 178,23 солк. (бирка, үүттээһин сыаната киирсэр), бэтэринээринэй өҥө (аттааһын, төрөөбөт-ууһаабат оҥоруу эпэрээссийэ) иһин 3024,90 солк., эмтээһин, быһыыны туруоруу өҥө 460 солк. тэҥ, ону таһынан өлбүт ыты харайыы иһин туспа төлөнөр.
— Холобура, күһүн буолла да Покровскайга, микро-оройуоннарга, дьэллик ыт ахсаан аэлбээбит диэн олохтоохтортон элбэх үҥсүү киирэр. Бу ыттар үгүстэрэ биркалаахтар диэччилэр. Оннук маркировкаламмыт ыттары иккистээн тутан приюкка олохтууллар дуо?
— Суох, чиптаммыт ыт иккистээн туттуллубатын туһунан 498 №-дээх Федеральнай сокуоҥҥа сурулла сылдьар. Өскөтүн, киһини ытырбыт эрэ буоллаҕына тутуллар уонна үйэтин тухары бу приюкка хаайыллар. Гражданнар үҥсүүлэринэн 32 административнай дьыала толоруллан турар, онтон 31 киһи, биир киһи иккистээн ыстырааптанна, 10 киһи сэрэтии ылла. Кинилэр өскөтүн хаттаан тутулуннахтарына, номнуо харчынан ыстарааптаныахтара. Өскөтүн, ыт бэйдиэ сылдьарын көрдүгүт да, 89991742146 нүөмэргэ эрийэн ыты тутар сулууспаҕа биллэриэххитин наада.
— Оттон ыты иитэр дьон дьиэ кыылыгар эппиэтинэһи сүгэн регистрациялыыр эбээһинэстээхтэр дуо?
— Хомойуох иһин, күн бүгүн ыты иитэр киһи булгуччу регистрациялыахтааҕын туһунан нуорма-быраап акта суох. Онон дьиэ кыылын иитиигэ көтүмэхтик сыһыаннаһар дьон быһыыны да туруорбаттар, регистрациялаабаттар даҕаны. Арай, кинилэр дьиэ кыылын иитии быраабылатын кэһии иһин административнай эппиэтинэскэ тардыллыахтарын сөбүн, ыстараап баарын умнумуохтарын наада. Биһиги улуус үрдүнэн уопсайа 28 рейдэ ыыттыбыт, онно 341 ыал тиэргэнигэр сырыттыбыт. Барыта тыһыынчаттан тахса памятка тарҕаттыбыт. Ону сэргэ социальнай ситимнэринэн үлэлиибит. Нэһилиэнньэни кытта 103 бэсиэдэ, лиэксийэ ыытылынна, икки төгүл санитарнай бюллетень таһаардыбыт. Баһылыктар кыттыылаах алта мунньах тэрилиннэ. Үөрэх тэрилтэлэригэр кылаас чаастарын ыытабыт. Покровскайга киинэ тыйаатырын кытта кэпсэтэн киинэ сеансын иннинэ социальнай роликтарбытын көрдөрдүбүт, — диэн Дмитрий Васильевич үлэн-хамнаһы билиһиннэрдэ.
Төһө да үп-харчы көрүллэн, быстах кэмҥэ кыылы көрөр-харайар пууннар, кииннэр арылынналлар, дьэллик ыт ахсаана аччаабат. Нэһилиэнньэ киин да сиргэ, нэһилиэктэргэ даҕаны эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан, ыты сөпкө харайар эрэ буоллаҕына, бүгүҥҥү күҥҥэ үүммүт кыһалҕа быһаарыллыан сөп эбит диэн санааҕа кэлэҕин.
Ольга Гермогенова.