Национальнай библиотекаҕа научнай хабааннаах кинигэни билиһиннэрии буолла
«Иркутско-Якутский почтовый тракт. Прошлое и будущее»диэн ааттаах дьаамсыктар сыдьааннара Анатолий Добрянцев, Василий Кулагин, Анатолий Соколов хомуйан бэлэмнээн Новосибирскайга бэчээттэтэн таһаарбыт дьоһун кинигэлэрин билиһиннэрии Дьокуускайга СӨ национальнай библиотекатын Историяҕа саалатыгар тэрилиннэ. Бачча элбэх киһи тэрээһиҥҥэ кэлбитин бу саала, бука, билэ илигэда буолуо…
Тэрээһин «Потомки государевых ямщиков» өрөспүүбүлүкэтээҕи общественнай түмсүүнү тэрийбит СӨ V-с ыҥырыылаах Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлин солб., общественнай-политическай деятель Анатолий Добрянцев сырдык аатыгар ананна. Кинигэни билиһиннэриини юридическай наука дуоктара, Ил Түмэн дьокутаатынан талыллан үлэлии сылдьыбыт, СӨ Конституционнай Суутун салайбыт Александр Ким-Кимэн иилээн-саҕалаан ыытта. Элбэх киһи кинигэ тула санаатын үллэһиннэ, үтүө тылынан Анатолий Анатольевиһы ахтан ааста.
Кэтэстэ да этэ Анатолий Анатольевич бу кинигэ күн сирин көрүүтүн! Научнай өттө кыаллан түмүктэммэккэ уһаабыта-кэҥээбитэ... Кинигэ Иркутскай-Дьокуускай почта суолугар 126 станцияларынан 2750 килэмиэтирдээх былыргы почта суолунан айан научнай үлэтин түмүгүнэн тахсыахтааҕа уһуу быһыытыйбыта. Бу аҕыйах киһилээх экспедиция ырыалаах-үҥкүүлээх, дьаамсыктар историяларыгар научнай матырыйаал хомуйуулаах Өлүөнэн өрүһүнэн, салгыы массыына суолунан айаннаан бары урукку почта станцияларын кэрийэн Иркутскайга тиийбитэ Анатолий Добрянцев улахан тэрийэр үлэтин түмүгэр этэ, аҥардас Иркутскай уобалас сиринэн 1500 км. сири айанныы сылдьыбыттара дьаам сүүрдүүтүн туһунан өйдөбүлү сүтэрэн эрэр олохтоохтору сөхтөрбүтэ, онтон биһиэхэ киэн туттууну үөскэппитэ. Россия киин уобаластарыгар бу атынан почтаны таһыы туһунан умнубуттара быданнаатаҕа дии, тимир суол кэлбитинэн.
Анатолий Добрянцев бу айанынан муҥурдамматаҕа, дьаам култууратын (манна барыта киирэр, ырыа-үҥкүү эрэ буолбатах — олохторун тутула, дьарыктара, үгэстэрэ, астара-үөллэрэ, туттар сэптэрэ-сэбиргэллэрэ) бүтүн Россиятаһымыгар билиһиннэрэр ыра санаалааҕа. 2014 сыллаахха кини Томскайга ыытыллыбыт Бүтүн Россиятааҕы научнай конференцияҕа кыттан сэҥээриини ылбыттааҕа, Россия норуоттарын Ассамблеятыгар Перьм куоракка форумҥа иһитиннэрбитэ, кэлин өссө төрүттэрин ирдэһэ Россия киин уобаластапрыгар тиийэ сылдьыбыттааҕа, Иркутскайга, Бурятиеҕа почта суолун историятын, Саха сирин дьаамсыктарын былыргытын чинчийиитин салҕалаабыта, биир интэриэстээх дьоннору түмэн, бары көмөлөөн улахан хамсааһыны, ордук Хаҥаласка, Өлүөхүмэ, Ленскэй оройуоннарыгар, таһаарбыта.
Биллэн турар, бастакы олугу үөдэйдэрбит уурбуттара диэтэхпитнэ сыыстарбатым буолуо. Аан бастаан манна «Вечорка» фольклорнай ансаамбылы Антонина Калыткина тэрийбитэ, онтон Сиинэҕэ «Реченька» баар буолбута…«Играй, гармонь — Живи, частушка!» фестиваллар дьаамсыктарбыт култуурата сөргүтүллэригэр оҥкул уурбуттара.
Кинигэни билиһиннэриигэ бу уонна да атын туһунан элбэх киһи тыл эттэ. Ол курдук, общественнай тэрилтэни тэрийиигэ төһүү күүс буолбут, историяны уонунан сыл утумнаахтык түмпүт, музей маанытын тэрийбит Василий Кулагин, Еланка историятыттан саҕалаан дьаамсыктар былыргыларын үөрэппит, төрөөбүт түөлбэтигэр ханна да суох кэрэ көстүүлээх чочуобунаны туттарбыт АнатолийСоколов, ырыа-үҥкүү өттүгэр үлэни сөргүтүүгэ көхтөөхтүк кыттыбыт, билигин общественнай тэрилтэни салайа сылдьар Ирина Стрекаловская, ону сэргэ Ил Түмэн дьокутаатттара Александр Подголов, Афанасий Владимиров, СӨ тас сибээстэргэ уонна СӨ норуоттарын дьыаларыгар миниистирэ Гаврил Кириллин, Норуот суруйааччы Павел Харитонов-Ойуку, улууспут баһылыгын солб. Гаврил Алексеев, Гуманитарнай чинчийии институтуттан историческай наука кандидата Пантелеймон Петров, общественнай деятель, спорт бэтэрээнэ, Ил Түмэн дьокутаатынан хас да төгүл талыллан үлэлээбит Антолий Добрянцев доҕоро Иван Горохов, СӨ култуура нэһилиэстибэтин пааматынньыктарын көмүскэлигэр Департамент салайааччыта Николай Макаров о.д.а. Бэлиэ түгэнинэн бу тэрээһиннэргэ анаан-минээн кэлбит Иркутскай уобалас сокуону таһаарар уорганын бэрэссэдээтэлин солб. Кузьма Алдаров Анатолий Добрянцевтыын билсэ сылдьыбытын ахтан туран, бу дьаамсыктар историяларын үөрэтиигэ сыһыанын билиһиннэрдэ, биир дойдулаахтарыгар хаҥаластар кэлэ сылдьыбыттара улахан сэргэхсийиини таһаарбытын бэлиэтии эттэ, махтанна уонна сибээстпит салҕаныа, историябытын, төрүппүтүн инникитин даҕаны үөрэтэ туруохпут диэтэ.
Биллэн турар, дьаамсыктар сыдьааннарын тэрээһиннэр ырыата-тойуга суох ааспат. Ирина Стрекаловская салайар «Ямские бубенцы« ансаамбыл, СӨ Галина Кривошапко аатынан государственнай филармониятын артыыһа Василий Пинигин ырыаларынан астыннардылар.
Күн судаар дьаамсыктарын сыдьааннара кинигэ тахсарыгар үбүнэн көмөлөспүт дьонугар «Саха сирин тимир суоллара» Акционернай хампаанньа АО генеральнай дириэктэригэр Василий Шимохиҥҥа, «Якутцемент»АО ПХ салайар дириэктэригэр Алиш Мамедовка, «Алекс Авто» ХЭТ генеральнай дириэктэригэр Александр Чубаковка, «Витим-лес»ХЭТ генеральнай дириэктэригэр Владимир Трачуккамахталларын тириэрдэллэр..
Ил Түмэн дьиэтигэр ахтыы дьоро киэһэтэ
Бу күн СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн)мунньахтыыр саалатыгар элбэх киһи ыҥырыылаах «Все потомки ямщиков« диэн иккис регионнар икки ардыларынааҕы форум чэрчитинэн Анатолий Добрянцев кэриэһигэр ахтыы киэһэлээх тэрээрин буолан ааста.
Манна Анатолий Добрянцев бииргэ үлэлээбит дьоно, кэргэнэ Светлана Васильевна, бииргэ төрөөбүттэрэ, оҕолоро, сиэнэ кытыннылар. Мунньаҕы СӨ судаарыстыбаннай Мунньаҕын бэрэссэдээтэлин солб.Добрянцев доҕоро Александр Жирков салайан ыытта. Биһиги биир дойдулаахпыт Анатолий Добрянцев аатыгар үгүс үтүө тылы араас кэмҥэ бииргэ үлэлээн. алтыһан ааспыт дьоно эттилэр. Ол быыһыгар Ил Түмэҥҥэ дьокутааппыт Алиш Мамедов бар дьон истиитигэр Сиинэҕэ таҥара дьэитин быйыл сайын хайаан да ситэрэн үлэҕэ киллэриэхпит диэтэ. Түмүктүүр тыл этиитигэр Александр Жирков ити таҥара дьиэтин историятыттан кэпсээтэ, тутулларыгар, куолакаллара лыҥкынаһа тыаһыылларыгар баҕарда уонна Анатолий Добрянцев саҕалаабыт общественнай хамсааһына бүтүн дойдубут олохтоохторун сомоҕолуур күүстээҕин бэлиэтээтэ, дьаамсыктар сыдьааннарыгар салгыы төрүттэрин үөрэтэллэригэр,кинилэринэн киэн тутталларыгар баҕа санаатын тириэртэ.
Норуоттар доҕордоһууларын киинигэр
Сарсыныгар Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын киинигэр форум үлэтэ салҕанна. «Родословная ямщицких семей« төрүччүгэ быыстапка буолла уонна VI-с регионнааҕы «Лети, звон бубенцов!»дьаамсыктар култуураларын фестивалын кыттыылаахтарын көрүүтэ ыытылынна. Манна биһиги улууспутуттан бары кэриэтэ самодеятельнай кэлэктииптэрбит көхтөөхтүк кытыннылар (түмүгүн иһитиннэриэхпит).
Людмила Аммосова.