Покровскайга Г.В.Ксенофонтов аатынан түмэлгэ аан дойдуга биллэр учуонай, общественнай диэйэтэл Гавриил Ксенофонтов төрөөбүтэ 135 сылынан ыытыллыбыт үлэни түмэр, кини үлэтин, олоҕун чинчийиини салгыы ыытары торумнуур кыраайы үөрэтээччилэр дьоҕус көрсүһүүлэрэ буолан ааста.
Ааспыт сылга туох үлэ барбытын, тэрээһиннэргэ барытыгар даҕаны кыттыбыт кыраайы үөрэтээччилэр көрсүһэн учуонай биир дойдулаахпыт оҥорон хаалларбыт хас даҕаны хайысхалаах нэһилиэстибэтин норуокка тириэрдиигэ үбүлүөйдээх сылынан муҥурдаммакка, үлэлииргэ сүбэлэстилэр. Онно тирэҕинэн быйыл сайын Дьокуускайга ыытыллыбыт Бүтүн россиятааҕы научнай-практическай кэмпириэнсийэ, анал декада, тэрээһиннэр түмүктэринэн торумнаммыт соруктарынан үлэ тирэх буолара биллэр. Гавриил Ксенофонтов олоҕун үөрэтиигэ, салгыы чинчийиигэ кыраайы үөрэтээччилэр этиилэри киллэрдилэр, тугу саҥа билбиттэрин үллэһиннилэр. Көрсүһүүнү тэрийээччи улуустааҕы түмэл салайааччыта Елизавета Мартынова быйылгы сыл түмүктэриттэн билиһиннэрэн туран, оҕо, ыччат историяны сэргииригэр кыраайы үөрэтээччилэр тирэх буолалларын, түмэлгэ оскуолалартан бөлөхтөр, ол иһигэр Дьокуускай куораттан, атын улуустартан күн болдьоһон анаан-минээн кэллэллэрин кэпсээтэ, болҕомтону ити курдук эдэр көлүөнэни иитиигэ, духуобунай өттүнэн өттүнэн сайыннарыыга туһаайар санаатын үллэһиннэ.
Норуот суруйааччыта Павел Харитонов-Ойуку учуонайдарбыт, кыраайы үөрэтээччилэрбит тугу билбиттэрин-көрбүттэрин дьоҥҥо-сэргэҕэ тута тарҕатан, сурукка-бичиккэ түһэрэн иһэргэ, ыччакка тириэрдэргэ, туохха болҕомтону уурарга сүбэ-ама биэрдэ. Чкаловтан Ксенофонтовтар дьиэ кэргэн түмэллэрин тэрийээччи, салайааччы, үйэ чиэппэриттэн ордук чинчийэр үлэни ыытар бибилэтиэкэр Раиса Степанова Ксенофонтовтар суолларынан, ол иһигэр оҕо сааһа ааспыт сирдэригэр экспедициянан сылдьыбыттарыттан, саҥа арыйыыларыттан билиһиннэрдэ. Ой орто оскуолатын учуутала, үөрэнээччилэр «Эллэйаадэ« экспедицияларын салайааччыта Прокопий Ноговицын ытык сирдэри чинчийиигэ, сыыһа-халты өйдөбүлү биэрээччилэргэ наука дакаастыырын утары уунары, биһиги Гавриил Ксенофонтовпыт үлэлэригэр омук учуонайдара улахан болҕомтону ууралларын о.д.а. этэн туран, оҕо науканан дьарыктаныыга, историяны үөрэтиигэ интэриэһин тардыыга санаатын эттэ. Бу үлэҕэ өссө биир энтузиаст педагог Александр Харитонов салайар Покровскайдааҕы ойуулуур-дьүһүннүүр оскуола үлэтин уопута кини кэлэктиибэ оҥорбут киинэтинэн кэрэхсэттэ.
Биллэн турар, Г.В.Ксенофонтов архыыпка харалла сыппыт научнай үлэлэрин сыыппараҕа көһөрүү ыытыллыбыта үөрдэр, уоскутар, ол эрээри кинигэлэр тахса иликтэрэ долгутар. Общественник Лариса Константинова манна улуус, хаҥаластар көмөлөрө эрэйиллэрин, дьиҥинэн,олохтоохтук оҥостон Гавриил Ксенофонтов нэһилиэстибэтин үөрэтиигэ анал институт тэриллэрэ буоллар диэн баҕа санаа сайыҥҥы ыытыллыбыт конференцияҕа этиллибитэ оруннааҕын тириэртэ.
Көрсүһүүгэ кэлбит дьон Хаҥаласка туризм сайдар кэскиллээҕинэн араас дьоҥҥо тиийимтиэ ыйынньыктары таһаарары, ытык, ону сэргэ сэттээх да сирдэргэ сыһыаны, география, история о.д.а. предметтэри үөрэтэр учууталлар билиилэрин үрдэтиигэ үлэни ыытыыны таарыйдылар. Бу дьоҕус мунньахха историяны кэрэхсиир салайааччыларбыт Ил Түмэн дьокутаата Афанасий Владимиров, история пааматынньыктарын нэһилиэстибэтигэр үтумнаахтык үлэлэһэр Николай Макаров, кыраайы үөрэтээччилэр Раиса Федорова, Галина Белых, Капиталина Скрябина, Александра Алексеева, Ермолай Скрябин, Галина Шадрина о.д.а. кытыннылар. Бэйэтин историятын билбэт омук кэскилэ суох диэн баар. Чинчийии үлэтэ салҕанар.
Людмила Аммосова.