Инженернэй-технологическай идэлэргэ туһаайыыга аналлаах форум аан дойду таһымнаах педагогическай форум М.Е.Николаев аатынан Өктөмнөөҕү наука-үөрэх киинигэр кулун тутар 24 күнүттэн үлэтин саҕалаабыта. Тэрээһин Хаҥаласка бастакы үөрэх ситимэ арыллыбыта 150 сылыгар ананан ыытылынна.
Форумҥа Россия араас куораттарыттан, ону сэргэ омук дойдуларыттан улахан ааттаах-суоллаах педагогтар, учуонайдар, технопааркалар о.д.а. саҥа наука-үөрэх кииннэрин салайааччылара, ону сэргэ Хаҥаластан учууталлар кытыннылар. Ол курдук, искусственнай интеллект эйгэтигэр Израильтан докторант Санчес Шайда Эрнесто, Москватааҕы тохтоло суох математическай үөрэхтээһин киинин теория вероятностей лабораториятын салайааччыта Иван Высоцкий, «АСИ» АНО ДПО генеральнай дириэктэрэ, РАНХиГС ФИРО аан дойдуктааҕы уонна федеральнай ситимнэргэ инновационнай былаһаакка салайааччыта Татьяна Ювентин, Астраханнааҕы региональнай оскуола технопааркатын научнай-техническай айар үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы, техническай наука кандидата Илья Воеводин, бу технопаарка кванториумун салайааччыта Евгений Цырульников кэлэн кытыннылар.
Бастакы күҥҥэ
Форум чэрчитинэн педагогтарга квалификацияны үрдэтиигэ куурустар тэрилиннилэр. Манна технологичнескай үөрэхтээһиҥҥэ бириэмэ ирдэбилигэр турар тиэмэлэргэ киэҥ кэпсэтии, санаа атастаһыыта буолла. Идэни ылыыга туһаайыылаах үөрэхтээһиҥҥэ оҕолору уһуйууга научнай- методическай салааҕа дириэктэрин солбуйааччы, педагогическай наукаларга кандидат М.П. Алексеева тыл этиитэ кэпсэтиини таһаарда.
Өктөмнөөҕү наука үөрэх киинигэр искусственнай интеллеги үөрэтии интэриэһи тарта. Оскуола технопааркатыттан цифровой технологиялар эйгэлэригэр веб-сыһыарыылары оҥоруу болҕомто киинигэр турда. Ыалдьыттарбыт Илья Воеводин уонна Евгений Цырульников «Идиэйэттэн — улахан ситиһиилэргэ» диэн оҕолор инженернэй-технологическай эйгэҕэ бырайыактыыр үлэлэрин билиһиннэрдилэр. «Үөрэҕирии ситимигэр туох саҥаны киллэриини ааттыахха сөбүй?» диэн тиэмэҕэ Татьяна Ювентин аһаҕас кэпсэтиини тэрийдэ.
Иккис күҥҥэ
Эмиэ бу ыалдьыттарбыт кыттыылаах математикаҕэ БКЭ-ҕа оскуоланы бүтэрэр оҕолору бэлэмнээһин тула кэпсэтии буолла. Киин сиртэн кэлбит педагогтар хайдах инженернэй-технологическай идэлэргэ оҕолору интэриэһиргэтэр уопуттарыттан билиһиннэрдилэр. Итини сэргэ Хаҥаластааҕы технопаарка салайааччыта Евгений Абрамов веб-сыһыарыылары оҥорууга уопутун үллэһиннэ, этиилэри иһиттэ, ырытыста. Искусственнай интеллеккэ Хаҥаластан математика учуутала Валентина Гермогенова, физиканы оҕолорго үөрэтэр Ирина Охлопкова, информатикаҕа уһуйар Феликс Ковров семинар-практикум ыыттылар. Бу күн түмүктэниитэ биһиги оҕолорбут саха фольклоругар биэчэри тэрийбиттэрин ыалдьыттарбыт олус сэргээтилэр.
Үһүс күҥҥэ
Өктөмҥө учууталлар санаа атастаһыытын былаһааккаларынан үлэлээтилэр, сонун лекциялары иһиттилэр, маастар-кылаастарга кытыннылар. Ирина Охлопкова, Евгений Цырульников искусственнай интеллект тула санаа үллэстиитин тэрийдилэр. Бу кэмҥэ атын былаһааккаҕа математика учууталлара икки хамаанданан арахсан БКЭ форматынан сорудахтары толоруулаах «Захватчики» хамаанданан оонньууга кытыннылар.
Күн иккис аҥарыгар форум арыллыытын тэрээһинэ буолла, тэйиччиттэн куйаар ситиминэн кыттыылаах. Саха сирин, Россия араас муннуктарыттан дьоһун учуонайдар, педагогтар кытыннылар. Ону сэргэ омук дойдуларыттан Казахстантан, Беларусьтан Египеттэн о.д.а. тэйиччиттэн билиилэрин үллэһиннилэр, биһиги дьоммут хайдах үлэлииллэрин сэргии көрдүлэр-иһиттилэр.
Биллэн турар, биһиги учууталларбытын инженернэй-технологическай каадырдары иитэн таһаарыыга, туочунай наукаларга оҕолорго интэриэһи үрдэтиигэ, чинчийэр. Айар-тутар дьоҕурдарын сайыннарыыга төрөппүттэри, общественноһы түмэн аныгы технологиялары туттан иитэн, уһуйан таһаарыыга үөрэтии хаачыстыбата улаханнык долгутар. Бу сыалы-соругу ситиһиигэ хайаан даҕаны каадыр боппуруоһа сытыытык турар. Кэлин сылларга сотору-сотору туттуллар тэйиччиттэн үөрэх улахан харгыстары үөскэтэрин биһиги, төрөппүттэр, көрө сылдьабыт. Куйаар ситиминэн лекциялары, дьиэтээҕи үлэҕэ араас элбэх сорудахтары биэрии баарын көрөбүт. Дьиҥинэн, итинник үөрэҕи оҕо эрэ барыта ылыммат, интернет, тэрилинэн хааччыллыы даҕаны санаа хоту ыал аайы кыаллыбат. Оскуола диэн оскуола, туспа тыыннаах үөрэх кыһата. Учуутал уонна оҕо сыһыаннара кытары улахан оруоллааҕын көрөбүт. Оҕо кутун тутар, бэйэтэ күннэтэ үөрэнэр, билиигэ-көрүүгэ тардыһар, үөрэнээччитигэр ытыктабыллаах сыһыаннаах учууталга оҕо билиилээх, олоххо тардыһыылаах киһи буолан тахсарын көрөбүт. Ис дууһаттан үөрэтэр оҕотугар төрөппүтү кытары ыкса үлэлээн кыһаллар эрэ учуутал аныгы ыччаты бэйэтигэр тардан ситиһиигэ эрэли иҥэрэр аналлаах дии саныыбын. Ити хаачыстыба киһиэхэ эрэ барытыгар бэриллибэт.
Түмүк оннугар
Бу аан дойдутааҕы форуму, Бастакы Президеммит Михаил Николаев олук ууран барбыт педагогтарга Конгресстарын туһунан Өктөмнөөҕү наука-үөрэх киинин матырыйаалларын хаһыаппар нууччалыыттан сахалыыга кылгата соҕус тылбаастыы олорон, тэрээһиннэргэ сорохторугар сылдьан, педагогтары, ыччаты кытары күннэтэ үлэлэһэр дьону көрсөн, кэпсэтэн баран мин, төһө да атын идэлээх буолларбын, учууталлар династияларын бэрэстэбиитэлэ, оҕолордоох, сиэннэрдээх киһи быһыытынан тус бэйэм санаабын үллэстэрбин баалаамаҥ.
Билигин атын кэм кэллэ, саҥа сыһыаннар аан дойдуга олохтонон эрэллэрэ көстөр. Биллэн турар, онон саҥа көлүөнэ дьону иитиигэ сүдү соруктар тураллар. Искусственнай интеллект кэлиитэ фантастика буолбатах.Дириҥ билиилээх-көрүүлээх, онтун өссө олоҕор сатаан туттар, чөл куттаах, үчүгэй доруобуйалаах, интернет ситимигэр быһаарсар эрэ киһи ордуһар кэмэ кэлэн эрэрэ өйдөнөр. Оннооҕор аан дойдуга баар буоларга сэриибит куйаар ситиминэн, өйү-санааны баайыынан, сымыйанан-кырдьыгынан көрдөрөргө өйү түмүүнэн кытары буолан эрэрэ көстөр. Дьиҥнээх киһи искусственнай интеллектэн ордук буоллаҕына эрэ олоҕу, сиэри-майгыны туруулаһар кыахтанар. Оннук дьону иитиигэ, олук уурууга билиҥҥи педагогтарбыт иннигэр сүдү эппиэтинэс сүктэриллэн турар.Онно дьоһун хардыыны бу форум, хаҥаластар быйылгы педагогтарын Конгреһа дьоһун хардыыны оҥордо дии саныыбын. Ытык, планетарнай өйдөөх санаалаах киһибит биир дойдулаахпыт Михаил Ефимовичпыт мээнэҕэ бу сайдыы туһугар олоҕун анаабатаҕа, кэс тылын тириэрпэтэҕэ.
Людмила Аммосова.