Покровскайга «Здоровье детей в наших руках» өрөспүүбүлүкэтээҕи форум тэрилиннэ. Аан дойдутааҕы Доруобуйа күнүн чэрчитинэн ыытыллыбыт форуму СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ, Общественнай доруобуйа уонна медпрофилактика өрөспүүбүлүкэтээҕи киинэ тэрийдилэр. Форум сүрүн соруга – чөл, доруобай туруктаах үүнэр көлүөнэни иитии, онуоха табыгастаах усулуобуйаны тэрийии.
Бу күн улуус дьаһалтатыгар баһылык Олег Иринеев, киин балыыһат кылаабынай бырааһа Артур Протодьяконов уонна Уопсастыбаннай доруобуйа уонна мэдиссиинэ профилактикатын өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин кылаабынай бырааһа Алена Никитина, Дьокуускайдааҕы 2-с №-дээх балыыһа кылаабынай бырааһа Саргылана Васильева, муниципальнай тэриллиилэр баһылыктара, үөрэх тэрилтэлэрин салайааччылара кыттыылаах Төгүрүк остуол ыытылынна.
Мунньах саҕаланыытыгар баһылык Олег Иринеев улууска быйылгы сыл Дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах сылынан биллэриллибитин бэлиэтээтэ, ол чэрчитинэн, буоларын курдук, нэһилиэнньэ, оҕо доруобуйатыгар улахан болҕомто ууруллар, спорт, доруобуйа харыстабылын, үөрэҕирии биэдэмэстибэлэрин кытта биир сүбэнэн бу хайысхаҕа былааннаах үлэ тэриллэр диэтэ.
Кылаабынай быраас Артур Протодьяконов оройуон дьокутааттарын доруобуйа харыстабылыгар бастайааннай хамыыһыйалара «Хаҥалас улууһугар доруобуйа харыстабыла» диэн муниципальнай бырагырааманы олохтуур туһунан этиилэрэ экономическай сэбиэккэ көрүллэн, оҥоһуллан бигэргэтиллэрэ хаалбытын иһитиннэрдэ. Онон бу Форум улуус муниципальнай бырагыраамата олохтоноругар маҥнайгы хардыы буолла.
Уопсастыбаннай доруобуйа уонна мэдиссиинэ профилактикатын өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин кылаабынай бырааһа Алена Никитина хас биирдии улууска уопсастыбаннай доруобуйаны бөҕөргөтүүгэ тус сыаллаах муниципальнай бырагыраамалар олохтонон үлэлиэхтээхтэрин быһаарда. Бэйэтин дакылаатыгар кини өрөспүүбүлүкэҕэ бастыҥ үлэлээх, холобур буолар бырагыраамалары билиһиннэрдэ.
— Билигин Саха сирин 30 оройуонугар, ол иһигэр Дьокуускай куоракка уонна Жатайга уопсастыба доруобуйатын бөҕөргөтүүгэ туһуламмыт муниципальнай бырагыраамалар бааллар. Дойду үрдүнэн нэһилиэнньэ олоҕун сааһын уһатар сорук турар. Нэһилиэнньэ олоҕун уһааһына бүтүн комплекснай үлэ түмүгэр тахсар. Бастатан туран – доруобуйа харыстабылын сайыннарыыттан. Саха сиригэр 2030 сылга диэри киһи олоҕун орто уһунун 80 сааска тиэрдэр соруктаахпыт, — диэн Алена Михайловна иһитиннэрдэ уонна Хаҥалас улууһа доруобуйа харыстабылыгар туһуламмыт муниципальнай бырагыраама оҥороругар быһаччы көмөлөһүөхпүтүн сөп диэтэ.
Оҕо доруобуйатын харыстабылыгар уонна бөҕөргөтүүгэ Дьокуускайдааҕы 2-с №-дээх балыыһа үлэтин уопутун бу тэрилтэ кылаабынай бырааһа, куорат Дууматын дьокутаата Саргылана Васильева кэпсээтэ. Бэлиэтээн эттэххэ, «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак чэрчитинэн соторутааҕыта бу балыыһа көһө сылдьар мобильнай комплекса биһиги улууспут нэһилиэктэринэн сылдьан нэһилиэнньэни көрдө.
Үлэ үтүө уопутун үллэһиннилэр
Хаҥалас улууһугар чөл олоҕу тарҕатыыга, олохтооһуҥҥа бастыҥ быраактыкалаах нэһилиэктэр эмиэ бааллар. Ол курдук, 1-кы Малдьаҕар нэһилиэгэр аҕам саастаах дьону чэбдигирдэр, аралдьытар соруктаах «Утум» көхтөөх уһун үйэлэнии киинин тэрийэн үлэлэтэллэр.
Сонун үлэ туһунан нэһилиэк баһылыга Айталина Васильева билиһиннэрдэ.
— Аҕам саастаах дьон, бочуоттаах сынньалаҥҥа баран, уопсастыбаттан эмискэ тэйэн, дьиэлэригэр олорон соҕотохсуйар, санаарҕыыр, ыарытыйар түгэннэрэ элбэх буолар. Онон, биһиги эргэрэн турбут балыыһабыт дьиэтин чөлүгэр түһэрэн ааспыт сыл сайыныттан «Утум» көхтөөх уһун үйэлэнии киинин тэрийэн үлэлэтэбит. Манна аҕам саастаах дьон чэбдигирэн, сынньанан, алтыһан бараллар. Сынньаммыт дьоммут бары астынан, махтанан төннөллөр. Бу кииҥҥэ эмтээһини эрэ буолбакка, күүлэйи, сынньалаҥы дьүөрэлиибит, — диэн кэпсээтэ Айталина Ивановна. Ыалдьыттар бу үтүө уопуту өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕатыахха наадатын бэлиэтээтилэр.
Хачыкаат нэһилиэгэ дьон-сэргэ, уопсастыбаннас көҕүлээһининэн чөл олохтоох, арыгы атыытыттан толору аккаастаммыт муниципальнай тэрилтэлэртэн биирдэстэрэ буолар. Төгүрүк остуолга баһылык Ирина Оболкина бу хамсааһын нэһилиэк олоҕор туох уларыйыыны киллэрбитин, үтүө өрүттэри бэлиэтээн сиһилии кэпсээтэ.
Оҕо доруобуйата — нация кэскилэ
Мунньахха оҕо доруобуйатын харыстааһыҥҥа киэҥ кэпсэтии таҕыста. Оҕо доруобуйатын харыстабыла – Россияҕа урут да, билигин да биир тутаах соругунан буолар. Өрөспүүбүлүкэбит баһылыга Айсен Николаев 2024 сылы Оҕо сылынан биллэрэн турар. Онон Саха сиригэр сокуонунан оҕо, дьиэ кэргэн социальнай балаһыанньатыттан тутулуга суох ураты көмүскэллээх, ол иһигэр доруобуйаларын бырааптара күөмчүлэммэт, мэдиссиинэ өҥөтүн туһаналларыгар бары усулуобуйа тэриллэр.
СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин кылаабынай педиатра Вера Босикова педиатрияҕа уонна оҕо төрөөһүнүгэр профилактическай хайысханы сайыннарыыга, оҕо поликлиникаларын материальнай-техническэй базаларын бөҕөргөтүүгэ, саҥа тэрилинэн хааччыйыыга уо.д.а. туһуланар «Развитие детского здравоохранения Республики Саха (Якутия), включая создание современной инфраструктуры оказания медицинской помощи детям» эрэгийиэннээҕи бырагыраама чэрчитинэн тэриллэр үлэни билиһиннэрдэ. Оҕо доруобуйатыгар эппиэттиир сулууспа өрөспүүбүлүкэбит мэдиссиинэ тэрилтэлэрин иһигэр инники күөҥҥэ сылдьарын биллибит.
Олохтоох бэйэ аһынан оскуола уонна уһуйаан оҕолорун аһатыы доруобай ыччаты иитэн таһаарыыга төһүү күүс буолара саарбахтаммат. Бу туһунан ХИФУ Мединститутун иһинэн үлэлиир Аһылык научнай-чинчийэр Киинин салайааччыта, диетолог Ульяна Лебедева бэйэтин дакылаатыгар сиһилии кэпсээтэ.
— Эрэгийиэммит уратыларын учуоттаан, оҕолор аһылыктарыгар ынах, убаһа, таба этэ, сымыыт, балык, үүт ас арааһа, отон баар буолара сүбэ быһыытынан киирэн сылдьар. Ол эрээри олохтоох аһынан хааччыллыы үп-харчы тиийбэтиттэн ситэ кыаллыбат. Алын кылаас үөрэнээччилэрэ бары босхо итии аһылыгынан хааччыллаллар, үбүлээһин 97% федеральнай хааһынаттан кэлэр. 5-11 кылаас чэпчэтиинэн туһанар оҕолоругар аһылыктарын сыаната күҥҥэ 103,80 солк. Уһуйааннарга оҕо ахсааныттан үбүлээһин эмиэ тутулуктаах, онон араастаһар, — диэн Хаҥаластааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыга Павел Аргунов иһитиннэрдэ.
Тэрээһин сүрүн сыала — оҕолор доруобуйаларын харыстааһын уонна бөҕөргөтүү, өй-санаа уонна эт-хаан өттүнэн сайдыылара буоларынан, Доруобуйа дьаарбаҥката тэриллэн Оҕо поликлиникатыгар невролог, эндокринолог, кардиолог, пульмонолог быраастар үлэлээтилэр, хас биирдиилэрэ отучча оҕону көрдүлэр.
Улууспут быраастарыгар, фельдшердэригэр анаан «Актуальные вопросы диспансеризации. Диспансерное наблюдение» семинар, төрөппүттэргэ «Здоровое питание формируется в семье» лекторий тэрилиннэ.
Өктөм уонна Покровскай 3-с №-дээх оскуолаларын улахан кылаастарын үөрэнээччилэригэр, «Айтыын» цифровой технология колледжын устудьуоннарыгар Уопсастыбаннай доруобуйа уонна мэдиссиинэ профилактикатын өрөспүүбүлүкэтээҕи киинин методист-бырааһа Варвара Попова, педиатр Алина Милева, Дьокуускайдааҕы РКВД дерматовенеролог-бырааһа Альбина Николаева, ординатор-быраас Татьяна Архангельская, Дьокуускайдааҕы медколледж устудьуоннара чөл олох тематыгар, кыыс оҕо доруобуйатын туһунан, куһаҕан дьаллыкка ылларыы утары лиэксийэлэри ыыттылар.
Бу курдук кэнчээри ыччаппыт доруобуйатын харыстаан — норуоппут доруобуйатын харыстыыбыт диэн санаанан салайтаран ыытыллыбыт Форум киэҥ далааһыннаахтык, таһаарыылаахтык ааста. Аны, бу күн киирбит бары сонун этиилэр, идеялар резолюцияҕа ылыллан олоххо киллэриллэллэрин күүтэбит.
Ольга Гермогенова.