Сибэкки арааһа ситэн турдаҕына…

Наукаҕа айан

Ой орто оскуолатын «Эллэйаада» научнай экспедицията элбэх хайысханан үгүс оҕону хабан үлэлиир.

Сайыны баттаһа бырдаҕы, күлүмэни аахсыбакка салайааччылара Прокопий Ноговицын оҕолорун солотуппат, бириэмэ көһүннэ даҕаны үүнээйи арааһын үөрэтээччилэрин ыҥырыа эрэ кэрэх – бэлисипиэттэрин үрдүгэр түстүлэр да хонууга, тыа ырааһыйаларыгар, маардаах да сирдэргэ тиэтэйэллэр. Урут сылдьыбыт учаастактарыгар сэдэх, «Кыһыл кинигэҕэ» киирбит сибэккилэрэ үүммүт дуу, суох дуу, төһө хойуутук, сиэдэрэйдик тэнийбитин көрө, бэлиэтээн, хаартыскаҕа түһэрэн кэлэллэр. Сөбүгэр гербарий даҕаны оҥороллорун көрөбүт. Интернет ситиминэн мунаарар боппуруостарыгар учуонайдартан хоруй ылан үөрэллэр, астыналлар.

Аҕыйах хонуктааҕыта Киин Саха сиригэр үүнэр колокольчик (альбовай дэнэр көрүҥнээҕин) ирдэһэ Эркээни хочотун Сытыган Үрдэ диэн сиргэ бара сырыттыбыт. Кураан буолан үүнүүтэ мөлтөһүөр соҕус, — кэпсиир Прокопий Романович, — өҥө да сырдаабыт. Криолитозана биологическай проблемаларыгар институт кылаабынай научнай сотруднига Надежда Данилова үүнээйибит тоҕо итинник дьүһүннээҕин быһаарда: «Үүнээйи эмиэ ыалдьар – альбинизм диэн организм уратыта, пигменэ суох буолар. Дьоҥҥо, кыылга-сүөлгэ курдук, өҥҥө генетическай уларыйыы баар буоллаҕына бу ыарыы көстөр. Өҥө суох буолара хлорофилла суоҕун кэпсиир. Хлорофилл от күөх өҥү үөскэтэр. Холобур, ити колокольчик көрүҥэ Өймөкөөн сиригэр маҥан сибэккилээх, күөх сэбирдэхтээх буолар. Балары 100 бырыһыаннаах альбиностарынан аахпаппыт. Атырдьах ыйын бүтүүтэ сиэмэлэнэллэр. Үүнээйи бу көрүҥэ декоративнай суортары кэллиэксийэлэри оҥорууга туттуллар», — диэтэ уонна үргээн ылбаппытыгар сүбэлээтэ, бу хас даҕаны сыллаах үүнээйиттэн сиэмэ ылар туһалааҕын эттэ.

«Эллэйаадалар» сибэккини мээнэ турута тыыппаттар, науканан дьарыктанар буолан тыынар тыыннаахха сыһыаннара чыҥха атын.

Людмила Аммосова.