Бэлиэ түгэн
Хаҥаласка «Ытык Маалтааны» диэн общественнай түмсүү тэриллибитэ биэс сыл буолла. Үһүс Маалтааныттан төрүттээхтэр быйыл Орто Дойду комплекска анал түһүлгэ тутуннулар. Сабыс-саҥа маһынан күрүөлээн-хаһаалаан, киирэр ааркалаан, аал уот оттор алгыс түһэрэр сирдээн бары кыттыһан үбүлээн тутан, кыайар-кыайбат саба тутан көмөлөһөн ытык төрдүлэрин ахтан-санаан, сүгүрүйэн ааһар түһүлгэлэннилэр.
Бу бэлиэ сиргэ ааспыт өрөбүл күн түмсүү тэриллиитигэр 20 сыл анараа өттүгэр олук уурсубут «Маалтааныттан төрүттээхпит» диэн кинигэ ааптара, РСФСР үөрэҕириитин, СӨ бэчээтин туйгуна, Россия суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, Хаҥалас бочуоттаах олохтооҕо, улахан общественник Виктор Тапыев күн сирин көрбүтэ 80 сылынан бэлиэ тэрээһин буолан ааста. Биир дойдулаахтар, Тапыевтары, Заморщиковтары кытары Наумовтар, Слепцовтар, Наумовтар, Осиповтар о.д.а. ыччаттара, ону сэргэ кэллиэгэм Виктор Григорьевич чугас доҕотторо, элбэхтик бииргэ алтыспыт дьоно мустан ахтыы дьоро түгэнин эдэр көлүөнэлэригэр бэлэхтээтилэр.
Үйэлээҕи оҥорбут үтүө киһи аата ааттана турара бу үчүгэйин!
Аал уоту оттон алгыс кэрэ тылларын мустубут дьоҥҥо Виктор Тапыевы кытары бииргэ улааппыт, соторутааҕыта Покровскайга «Саргы түһүлгэтэ» култуура киинигэр эмиэ бэлиэ күнүн бэлиэтээн ааспыт ытыктабыллаах педагог, СӨ култуура, үөрэх туйгуна Полина Семенова тойугунан арыйда, алгыстаата, арчылаата.
Бу тэрээһини көҕүлээбит СӨ хааччыйар эйгэ үтүөлээх үлэһитэ, Сэбиэскэй потребкооперация туйгуна, «Бочуот Знага» уордьаннаах Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтооҕо Тамара Тапыева киирии тылы эттэ, «Ытык Маалтааны» түмсүү кыттыылаахтара эрдэттэн санааларын түмэн, үбүнэн кыттыһан, субуотунньуктаан бу түһүлгэни туппуттарын кэпсээтэ, Маалтааны саҥа көлүөнэ ыччаттарыгар махтал тылларын анаата. Кини тапталлаах кэргэнэ Виктор Григорьевич «Маалтааныттан төрүттээхпит» диэн кинигэни үгүс ахтыыны, биир дойдулаахтарыгар харалла сылдьар хаартыскалары ирдэһэн түмэн таһаартарбытын, кырдьаҕастарын ааттарын үйэтиппитин, ону сэргэ Аҕа дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыттары кэриэстээн Маалтааны сиригэр Бөгөлгө биир санаалаахтарын кытары Кыайыы 50 сылын көрсө өйдөбүнньүк туруорбуттарын о.д.а. ахтан туран, өбүгэлэрбитин ытыктыаххайыҥ, кинилэр олохторун туһунан ыччаттарбытыгар билиһиннэриэххэйиҥ диэн ыҥырда.
Евгений Тапыев Улуу кыайыы 50 сылыгар устубут киинэтин бэлэх уунна
Кырдьык, бу Орто Дойду туонатыгар бэлиэ түгэн буолла. Евгений Тапыев отучча сыл анараа өттүгэр 13 саастааҕар сылдьан устубут Маалтааныга сэрии кыттыылаахтарыгар пааматынньыгы арыйыы күнүн видеоҕа түһэрбитин аан бастаан көрдөрдө. Бүтүн уһун-синньигэс тэрээһини оҕо устуута диэтэххэ эчи үчүгэйин! Историяҕа хаалар киинэ буолла. Түһүлгэҕэ мустубут дьон эбээлэрин, эһээлэрин, эдэркээн төрөппүттэрин бу баардыы көрөн олус долгуйдулар. Сэрии кыттыылаахтарын кэс тылларын истэн аһардыбыт. Бука, Виктор Григорьевичпыт, фронтовик ыччата, дьаһайан уһултардаҕа. Историяны билэ-көрө,уруккуну чинчийэ сатыыр дьоһун киһи этэ. Өссө олоро түспүтэ буоллар элбэҕи айыа-тутуо хааллаҕа. Онтон бу тэттик киинэ өссө да дьон болҕомтотун тардыа турдаҕа — аны саас Улуу Кыайыы 80 сылын бэлиэтиэхпит.
Ырыа ылланна, хоһоон ааҕылынна, оһуокай дуорайда…
Тэрээһини эдэркээн Туйаара Михайлова олус үчүгэйдик иилээн-саҕалаан ыытта. Биһиги Викторбыт дэгиттэр талааннаах киһи этэ, түргэн-тарҕан туттунуулаах суруналыыс. Саха тылын эгэлгэтин хааныгар иҥэриммит айылҕа киһитэ этэ. Элбэх суруйааччылары кытары алтыһан ааспыта. Түһүлгэбитин бу күн кини ыкса доҕорун Егор Неймохов кэргэнэ Мария Петровна кэлэн киэргэттэ, Тамара Ильиничнаҕа сибэкки букетын туттаран, истиҥ ахтыы бэлэхтээн долгутта.
Улуустааҕы бибилэтиэкэ кэлэктиибин, «Өлүөнэ долгуннара» литературнай кулууп аатыттан бибилэтиэкэр Маргарита Федорова Тамара Ильиничнаҕа Махтал сурук, бэлэх туттарда, Виктор Тапыев суруйар дьоҕурдаах дьону түмэн Мотрена Ильинаны кытары үлэлээбиттэрин, билигин бу түмсүүттэн СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэннэрэ үүнэн тахса туралларын иһитиннэрдэ. Кини Викторбыт өссө өр сылларга улууспут идэлээх сойуустарын федерациятын салайбытын, култуура профсоюһун кэмитиэтигэр үлэлээбитин, элбэх спартакиадалары, фестиваллары, култуура куонкурустарын тэрийсэр этин ахтан аһарда. Онтон биһиги Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин, Первэй Маайдааҕы миитиннэргэ общественниктарбыт Екатерина Сидоровалыын тыл этэн чоргуйалларын билигин да суохтуубут.
Бу олорон Орто Дойдуга ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕын санаан кэллим. Уот куйааска Виктор Григорьевич «Хаҥалас Боотур» олоҥхоҕо кытта буһан-хатан баран баран иһэрин. Ырыаһыт мааныта этэ, тойуктуура, Алампа «Үрүҥ туллук ини мөлбөстүүрүн» өр көрдөһүннэрэ барбакка дьоро түгэннэрбитигэр ыллыыр буолара.
«Киһи киһитэ этэ» диэн үрдүк сыанабылы биэрэн тыл эттэ общественнай кэрэспэдьиэммит, баары баарынан өрүү этэн баран тэйэр Скрябин Ермолай. Кини Хаҥалас төрүт аата төннөрүгэр буолбут мөккүөрдээх кэпсэтиилэри, онно Тапыевпыт улахан оруолун ахтан аһарда.
Историяны кэрэхсиир киһи этэ Виктор барахсан. Кини туһунан кинигэ оҥоро сылдьан бэлиэ түгэҥҥэ туруоруллубут дьоһун сэргэни кэлин, таҥара дьиэтин тутууга ити сиргэ ыытыллан, Үс Көлүйэҕэ илдьэн бырахпыттарын булан хотой кыылы өрбөххө суулаан уура сылдьыбытын туһунан суруйуу баарын санаан сонньуйан ыллым… Саха төрүт үгэстэрин олус да ытыктыыра, Виктор Григорьевич. Кини курдук саха тылын эгэлгэ кэрэтин, туттуллар үөрүйэхтэрин оҕо эрдэҕиттэн билэр киһини минбилигин суруйар дьоҥҥо өссө көрө иликпин...
Виктор бүгүрү үлэһит этэ, түргэнник суруйара, дьону-сэргэни да билэрэ, ылыннарыылаах тыллааҕа, сахалар этэллэринии, уонна — мас көнө киһи этэ.
Чиргэл тиит мастыы
Маалтаанылар маладьыастар, түмсүүлээхтэр. Маннык тэрээһиннэргэ ыччаттарын, оҕолорун илдьэ сылдьаллара да кэрэхсэтэр. Кырачаан уолаттар дьиэ-буо ылаатылар, хоһоон этэн чоргуйдулар, сырсан да ыллылар, сиэдэрэй бириистэри туттулар, кыайыылаахтар мэтээллэрин иилиннилэр. Уонна, биллэн турар, хантан төрүттээхтэрин, кимтэн хаан тардыылаахтарын биллэхтэрэ. Онно холобур буоллулар эдэркээн төрөппүттэрэ, бу түһүлгэни туппут уус уолаттар, сэрии кыттыылаахтарын сиэннэрэ, к инилэргэ көх-нэм буолан үлэлэспит кыргыттар, Викторбыт сырдык санаата.
Тэрээһиммит Виктор Тапыев таптыыр ырыаһыта Раиса Захарова Тиит мас туһунан ырыатынан түмүктэннэ. Чиргэл тиит мас курдук уһун үйэлээх буолуҥ, Маалтааны дьоно!
Людмила Аммосова.