Хаҥаластааҕы киин бибилэтиэкэ олох тэтимин кытта бииргэ хардыылаан, куорат духуобунай, култуурунай олоҕор улахан сабыдыалы ылар тэрилтэ буолар. 2020 сылтан улуус дьаһалтатын көмөтүнэн саҥа тупсаҕай дьиэҕэ көһөн, модельнай бибилэтиэкэ статуһун ылан оҕолуун-улаханныын сөбүлээн сылдьар, тоҕуоруһа мустар сирэ буолла. Хаҥалас улууһун баһылыгын иһинэн төрөөбүт тыл сайдыытыгар уонна харыстабылыгар үлэни салайар Сүбэ бэрэссэдээтэлэ Олег Иринеев салайыытынан төрөөбүт тылбыт сайдыытыгар үлэбитин күүскэ саҕалаатыбыт. Иитэр, үөрэтэр, сайыннарар араас интэриэһинэй тэрээһиннэр ыытыллаллар.
Төрөөбүт тылбытын, омук быһыытынан уратыбытын кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдэргэ бибилэтиэкэ ситимнээх үлэни ыытар. Сөпкө саҥарарга, суруйарга үөрэтэр, төрүт дьарыкка, култуураҕа уһуйар.
Бибилэтиэкэ сайтыгар (https://khangalas-lib.ru/) төрөөбүт тылбытын сайыннарарга “Ааҕыы эйгэтэ” диэнсахалыы аудиокэпсээннэри таһаарабыт. Онно “Күрүлгэн”, “Чолбон” сурунаалларга бэчээттэммит эдэр ааптардар, улууспут суруйааччыларын айымньыларын ааҕабыт.
“Кэм-кэрдии кэпсээнэ” балаһаҕа саха норуотун историята, олоҕо-дьаһаҕа, култуурата сырдатыллар, саха духуобунай баайын чинчийиигэ туһуланар.
Өбүгэлэрбит билиилэрин, үгэстэрин, олохторун-дьаһахтарын уонна норуот үөрэҕин, төрүт дьарыгын сырдатар, көрдөрөр “Саҥарар саха” диэн оҕолорго аналлаах тэттик роликтары таһаарабыт.
“Ийэ тылбын үөрэтэбин” диэн саха тылын грамматикатын, сахалыы таба суруйууга үөрэҕи ыытабыт.
Оҕо өйүгэр иҥэриитэ, оҥорон көрүүтэ, болҕомтото, билиигэ тардыһар дьоҕура оонньуунан сайдар. Ытык кэрэ сирдээх, дьикти айылҕалаах, баай историялаах, үтүө-мааны үлэһит дьонноох Хаҥалас улууһун туһунан “Хаҥалас” диэн өйү тургутар, билиини иҥэрэр остуол оонньуута таҥыллан оҥоһуллубута.
Оҕолорбут төрөөбүт тылларын билбэт буолуулара сыл аайы улаатан иһэр. Төрөөбүт тылын билэргэ, ийэ тыл баайын өйдүүргэ дьулуһуута намтаата. Ол иһин оонньуу нөҥүө ийэ тылбыт саппааһын байытар сыаллаах өссө биир остуол оонньуутун толкуйдаан таһаардыбыт. Сахалыы Алиас “Ааҕабын, өйдүүбүн, билэбин” – төрөөбүт тылы билэргэ, тыл саппааһын байытарга, дьиэ кэргэнинэн оонньуурга олус судургу көхтөөх, көрдөөх остуол оонньуута буолар.
«Уран-уус кыһата» бырайыак саха төрүт ииһинэн дьарыктанар уран тарбахтаах иистэнньэҥнэргэ, оҕону, эдэр ыччаты иис кэрэ эйгэтигэр уһуйааччыларга, учууталларга ананар, бырайыак чэрчитинэн сурунаал бэчээттэнэн тахсар. Бу бырайыак бастакы нүөмэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Матрена Даниловна Ильина таҥалайдыы тигиигэ маастар кылааһа уонна кини тикпит таҥастара, оҥоһуктара киирбиттэрэ.
Бибилэтиэкэ бэйэтин типографиятыгар тиһигин быспакка сахалыы кинигэлэр бэчээттэнэн тахсаллар (“Хаҥалас кэрэ көстүүлэрэ” альбом, “Таҥалайдыы тигии” кистэлэҥнэрин кэпсиир сурунаал, Анастасия Ющенко – Алгыстаана “Дьоллонуу” хоһооннорун хомуурунньуга, Утум Захаров “Маһары” сэһэнэ уо.д.а.).
Хаҥалас улууһун сирин-уотун, күөллэрин, үрэхтэрин аатын хомуйууга улуустааҕы киин бибилэтиэкэ топонимика үлэтин көҕүлээн барыта 2658 географическай ааттар чопчуланнылар, сахалыы-нууччалыы тылынан быһаарыллан сурулуннулар. Билигин кыраайы үөрэтээччилэри кытта ырытан сааһылыыр үлэ бара турар.
Россия наукатын академиятын Сибиирдээҕи салаатын Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар проблемаларын институтун кытта бииргэ үлэлиир сөбүлэҥ түһэрсэн, уһуйаан, оскуола оҕолоро сахалыы төһө саҥаралларын чинчийэн мониторинг оҥорор былааннаахпыт.
Хаҥаластааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ үлэһиттэрин аатыттан күндү ааҕааччыларбытын үтүөҕэ умсугуйуҥ, сырдыкка, билиигэ-көрүүгэ дьулуһуҥ диэн ыҥырабыт, бибилэтиэкэҕэ сылдьыҥ, саайтка киирэн биэриилэри көрүҥ, билиигитигэр билиитэ эбиниҥ. Саха сарсыҥҥылаах буоллун!
Сардаана Гермогенова, Хаҥаластааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ бибилэтиэкэрэ.