Бу – эргиэн бэтэрээннэрэ Дарья Константинова, Евдокия Антипина, быйыл Суздаль куорат төрүттэммитэ 100 сылыгар сөп түбэһиннэрэн ыытыллыбыт «Душа России» аан дойдутааҕы кырадаһынтан иис фестивалын кыттыылаахтара.
Россия биир кырдьаҕас куоратыгар маннык сиэдэрэй ааттаах бырааһынньыгы Кырадаһынтан тигии маастардарын ассоцияцията тэрийэн ыытар буолта ыраатта. Бу аан дойду таһымыгар тахсыбыт фестивалы энтузиаст Римма Быбина салайан ыытар.
Суздаль – аһаҕас халлаан анныгар нуучча култууратын илдьэ сылдьар кырдьаҕас куорат. Дьэ манна быйыл сайын биһиги кыбытык иискэ маастарбыт Дарья Константинова уонна Евдокия Антипина үлэлэрэ киэҥ хонууга тыһыынча көбүөр ортотугар тэлгэннилэр. Буолаары буолан көннөрү аттаран тигии көбүөрүнэн буолбакка саха төрүт үгэһинэн оҥоһуллубут дьөһөгөйбүт оҕотун толору симэҕинэн!
Көрүө этигит, бу хатыламмат дьикти, кэрэ үйэлээх үлэлэри. Араас быыстапкаларга эгэлгэ сиэдэрэй үлэлэри көрбүтүмаҕай даҕаны, маннык өҥүн-талатын табан олус кичэллээхтик толоруллубут ииһи көрө илигим.
Маастардарбыт фестивальтан кэлиилэрин утаа хаһыаппар кылгастык суруйан турабын. Ол эрээри, сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук диэн сахалар мээнэҕэ эппэттэр. Хаһыаппытын сурутуу десанын чэрчитинэн Хачыкаат нэһилиэгэр баран Кыһыл Үрүйэҕэ тиийдим, маастардары көрсө, кэпсэтэ, дьоһун үлэлэрин тутан-хабан сирийэ көрө. Уонна – кэмсиммэтим. Дьонум өссө элбэх муннуктаах ураһалыы дьоҕус кулууптарыгар үлэлэрин быыстапкалыы тэнитэн, эбиитин саха дьоно ыалдьытымсахтарынан алаадьылаах, саламааттаах чэй тэрийэн көрүстүлэр. Наҕылыччы дьэ көрдүм сиэдэрэйкээн ат симэҕин-кычымын, чаппарааҕын, бэрэмэдэйигэр тиийэ. Сөрү диэн сөхтүм бу кичэллээх, олус бырыынчык үлэ түмүгүн – сүүһүнэн биэстии миллимиэтэрэлээх кырадаһыннары аттаран «таҥас» оҥоруохха диэтэххэ сүдү үлэ.
Кыбытык тигиинэн ат симэҕин
Кыһыл Үрүйэҕэ, Хачыкаакка кыбытык ииһинэн үлүһүйэр далбар хотуттар, Хаҥаласпыт нэһилиэктэригэр курдук, үгүстэр. Ол эрэн ат симэҕин бу ньыманан тигии барыларыгар кыайтарбат. Үгүс тулууру, дьулууру, ороскуоту даҕаны эрэйэр үлэ буоллаҕа. Дьэ ону бу, уруккута түргэн-тарҕан туттунуулаах хорсун эргиэн үлэһиттэрэ кыайа туппуттар.
Дьэ, кырдьык, Анна Зверева саха омук үгэскэ киирбит ииһин норуокка тарҕатан кэлбит аҕай дизайнер-маастар, уонтан тахса кинигэ ааптара. Кини А.П. Чехов «За верное служение отечественной литературе» диэн мэтээлинэн бэлиэтэммит ааптар, «Узоры Земли олонхо» диэн улахан өҥнөөх олус сиэдэрэй Дарья Константинова миэхэбэлэхтээн турар.
Анна Зверева аҕыйах хонкутааҕыта бу «Душа России»фестивалын туһунан Саха телевидениятын «Саҥа күн»биэриитигэр кэлэн маастардарбыт кыттыыларын сырдатан турар. Онно кини Кыһыл Үрүйэбит бу икки уус тарбахтаах далбар—хотуттарбыт туһунан истиҥник ахтыбыта истэргэ астык этэ. Фестивальга оҥорбут үлэлэрин билиһиннэрэр буклеттарыгар биһиги дьоммут киирбитэ эмиэ элбэҕи этэр.
Уопсайынан, саха маастардара маладьыастар – бу Аан дойдутааҕы фестиваль Суздальга параадын, ону сэргэ быыстапка үөрүүлээх тэрээһинин Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ В.Е. Романова, алгыстаах үҥкүүтүнэн арыйбыта умнуллубат түгэн этэ. Биһиги улуустан бу үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ дэлэгээссийэ 12 киһилээх састаабыгар норуот маастардара Азияна Харлампьева, Светлана Петрова эми сылдьыбыттара.
Үгэспит хатыламмат өрүтэ
Сахалар кыбытык тигиилэрэ үгэспит ханнык даҕаны норуокка хатыламмат өрүтэ – кырадаһынан холбуу тигэргэ таҥаһы кыбытан киэргэтии, бөҕөргөтүү биһиэхэ, сахаларга, эрэ баар ньыма. Бу иис норуоппут кэрэни дьүһүйүүтэ, сырдыгы ыралааһына. Онтон сылгыны өрө тутуу – бу тыйыс сиргэ тыыннаах буолуу тирэҕэ. Онон саха сылгыга сүгүрүйүүтэ, атын киэргэтиитэ олус улахан суолталаах. Биһиги дьоммут, саха сатаабата суох дииллэрэ кырдьык, ураты дьоҕурдаахтар. Өктөмтөн маастар Светлана Баишева оннооҕор кылтан, тирииттэн ат толору симэҕин оҥорон олоҥхо ыһыахтарын сөхтөрбүтэ. Кыһыл Үрүйэбит маастардара да толору үүннээн-тэһииннээн, ыҥыырдаан, кыах баара буоллар, оҥорторуо этибит дэһэллэр, онно дьэ, көмүс уустара, эр бэртэрэ ылсаллара эрэйиллэр буоллаҕа.
Евдокиялаах Дарья кэлин сылларга элбэх араас таһымнаах быыстапкаларга бииргэ кытыннылар — «Душа России»иккитэ, оннооҕор быйыл саас Казахстаҥҥа Саха сирин күннэригэр баран кэлбиттэрэ умнуллубат түгэн этэ.
Сүнньүнэн, бэйэлэрин үптэринэн буоллаҕа, дьиэни-уоту, сүөһүнү-аһы хаалларан туран. Таарыччы эттэххэ, дьиэ кэрэттэрин өйөбүлүнэн даҕаны иистэнэр буоллахтара. Иис, дьиҥэр, умсугутуулаах – ылыстыҥ даҕаны арахсыбакка үлэлиигин, ордук быыстапкалар бу тирээн кэллэхтэринэ. Дьүөгэлиилэр өссө ыччаттара улаатан, туспа баран арыый даҕаны бириэмэлээхтэр. Маннык күннэргэ дьиэ үлэтэ тохтуу сыһар, «эрдэттэн элбэх миини буһаран кэбиһэбин, аһылык аайы аралдьыйбат туһугар, дьонум сылытынан аһаабыт буолаллар»,-диир этэ биир иистэнньэҥ дьүөгэм Наталья Андреева…
Оттон саастаах дьоҥҥо ыраах айан да сылаалааҕа, быыстапка сүгүлээнин да уйар чэпчэкитэ суоҕа биллэр. Маннык түгэннэргэ киһи ис кыаҕа арыллар, бөҕөргүүр, үлэ түмүгүн долгуйа күүтүү, сонун көрсүһүүлэр, атын дьон үлэтин астына көрүү, атыны барытын туора садьыйара диэн баар. Билигин бэтэрээннэрбит дьэ уоскуйан кыһыҥҥыга бэлэмнэниигэ, ситэриллибэтэх дьиэтээҕи ис-тас үлэни оҥорууга түбүктэрэ үгүс. «Сотору хаар түһүүтэ ииспитин салгыахпыт, эмиэ тиргиллэн туруохпут, «Утум» түмсүүбүт былаана үгүс»,-дииллэр «кыргыттарым», иккиэн да оҕо-уруу, сиэн баар дьоно.
Евдокия Дмитриевна үс оҕолоох, сэттэ сиэннээх ийэ. Оттон Дарья Гавриловна түөрт ыччаттарын, сиэннэрин сэргэ өссө дьиэ кэргэнинэн «Булуус» турбазалаах. Сотору-сотору араас дэлэгээссийэ кэллэҕинэ сахалыы таҥнан алгыһынан көрсөр.
Бу күннэргэ биллиилээх академик Никита Соломонов бииргэ төрөөбүт балта буолан ытык киһибит төрөөбүтэ 95 сылынан ыытыллыбыт тэрээһиннэргэ чугас дьонун кытары кытынна – төрөөбүт дойдутугар Тумулга баран түмэлгэ убайын наҕараадаларын үөрүүлээх быһыыга-майгыга түмэлгэ туттарсан кэллэ (наука тэрилтэлэрин кытары үйэлээх витрина-ыскааптары атыылаһан биэртэрин истибитим). Үөрбүтэ диэн өссө Никита Соломонов кэриэһигэр Арктика харыстабылыгар проблемаларга форумҥа ыҥырыллан учуонайдары кытары «Демьян Бедный» теплохдунан Өлүөнэ Очуостарыгар сынньананкэллэ.
Күн иллэҥэ суох далбар-хотуттарга этэҥҥэ буолууну баҕарыаҕын. Аны даҕаны ситиһии аргыстаныҥ, саҥа күнү үөрэ-көтө көрсүҥ!
Людмила Аммосова.