Василиса Романова: “Аксения Посельскаяҕа үөрэммит дьоллоохпут…”

Дьыллар, дьоннор

Кини курдук олохпутун култуураҕа, искусствоҕа анаан кэлбиппитинэн астынабыт, үҥкүүгэ уһуйбут сүдү талааннаах киһибитигэр махталбыт муҥура суох.

Ахсынньы 24 күнүгэр Саха сиригэр  балетнай искусствоны төрүттээбит Аксения Посельская төрөөбүтэ 100 сылын бэлиэтээри сылдьабыт. Бу саха чулуу кыыһа өссө 1966 сыллаахха Дьокуускайдааҕы култуура-сырдатар училищеҕа  хореографическай салааны улаханнык туруорсан туран арыттарбыта. Ити кэмтэн ыла төһөлөөх элбэх ыччат үҥкүү кэрэ эйгэтигэр уһуйуллан үлэлии,  айа-тута, Сахатын өрөспүүбүлүкэтин аар-саарга аатырда, түҥ былыргыттан үөскээн кэлбит үҥкүү дириҥ култууратын тарҕата, сайыннара сылдьарын ааҕан сиппэккин.

Киэн туттабыт, биһиги, 1969 сыллаахха бу  хореографическай салааны  Аксения Васильевнаҕа уһуйуллан үөрэнэн бүтэрбит, кини үйэлээх үлэтин салгыы, тарҕата, сайыннара  сылдьар бастакы выпускниктара буоларбытынан. Дьокуускайдааҕы култуура училищетыгар 58 сыл анараа өттүгэр араас оройуоннарыттан 26 буолан үҥкүүгэ үөрэнэ кэлбиппит. Хомойуох иһин,  аҥарбыт эрэ  үөрэҕи бүтэрэн уруккута олус сэдэх хореограф идэтин ылбыта. Биллэн турар,  ол саҕана  уоттаах сэрии кэнниттэн олох ситэ тупса илигэ, олорор, үөрэнэр да усулуобуйамөлтөҕө, дьиэтиттэн-уотуттан тэйэн сылдьар устудьуон дьоҥҥо толуонунан аһыыр да аспыт кырыымчыга. Билигин  даҕаны учууталбыт  ардыгар халбаһылаах килиэп кэһиилээх кэлэрин,   дьиэтигэр илдьэн тото-хана аһатан ааһарын  махтана саныахпыт дуо… Учууталларбыт барахсаттар ийэлии кыһамньыларынан ыарахаттары тулуйан ыра санаабытынан кынаттанан  идэтийбит дьон буолан таҕыстахпыт.

Аксения Васильевна үлэтигэр сүрдээх ирдэбиллээҕэ, ол эрэн хас биирдиибитигэр олус  ийэлии кыһаллара. Киэҥ билиилээҕэ,  уруоктара  кэрэхсэтэрэ, ол да иһин кыһаллан үөрэнэрбит. Учууталбыт классикаҕа улахан болҕомтотун уурара. Классическай аҥардаах үҥкүүлэри туруорара. Умнубаппын “Долина стерхов” диэн кыталыктар үҥкүүлэрин туруоран  биһигини сыанаҕа таһаарарын, Анатолий Ивановтуун “Булчут үҥкүүтүн” үөрэ-көтө астына толорорбун. Үҥкүүгэ үөрэххэ сыра-сылба баранара, Аксения Васильевна сөбүгэр көрөн сымнаан да ылара, араас тылы кыбытан  санаабытын көтөҕөрө. Барахсан талааннаах үҥкүүһүт эрэ буолбакка, үчүгэй педагог, Киһи киһитэ  этэ!

Үөрэхпит кыһатыгар дьоһун педагогтар, дириэктэрбит Егор Новгородов, бүтэрэр сылбытыгар Гаврил Софронов, үөрэх чааһыгар сэбиэдиссэй Галина Винокурова, кулууп үлэһиттэрин бэлэмниир  салааҕа Клавдия Ломако о.д.а. бары идэбитин ыларбытыгар оччотооҕуга күүс-көмө буолбуттарыгар күн бүгүҥҥүгэ дылы махталлаахпыт.

Үтүөкэннээх учууталларбыт алгыс тылларынан аргыстанан бары Сахабыт сирин  оройуоннарыгар диплом ылан үлэлии тарҕаспыппыт. Онтон ыла үйэ аҥарыттан ордук кэм ааста.  Хореографическай салаа бастакы выпускниктара учууталларбыт аатын түһэн биэрбэккэ үксүбүт үҥкүү ансаамбылларын тэрийэн элбэх ыччакка  үҥкүү алыптаах үөрүүтүн-долгуйуутун иҥэрэн  кэллибит. Билигин  кинилэр саҥа көлүөнэ кыргыттара, уолаттара искусство кэрэ эйгэтигэр уйдараллар. Ол курдук, Таатта сиригэр  Августина  Клакинова “Дружба”, Уус Алдаҥҥа  Елена Прокопьева “Кэнчээри», Мииринэйгэ Анатолий Филиппов«Кустук», Дьокуускайга Зинаида Попова “Айылгы”, оттон  мин Хаҥаласпар “Эркээни эдэр сааһа” о.д.а. норуодунай үҥкүү кэлэктииптэрдээхпит.

Аксения Посельскаяҕа, кини кыыһыгар Наталияҕа кэлин да үөрэмммит ыччаттар үксүлэрэ ааттаах-суоллаах ситиһиилээх дьон буолан  үлэлии-хамсыы сылдьалларын көрөн үөрэбит, астынабыт. Оттон биһиги да уһуйбут оҕолорбутуттан биллэр-көстөр  искусство үлэһиттэрэ үүнэн-сайдан таҕыстылар. Ол курдук, мин салайар ансаамбылбар үҥкүүлээбит Людмила Антипина РФ, Лена Голубь СӨ култууратын үтүөлээх үлэһиттэрэ. СӨ култууратын, үөрэҕириитин, ыччакка политикатын туйгуна Наталия Кузьмина «Хаҥаласчаан” оҕо образцовай  үҥкүү ансаамбыла улууспут тас өттүгэр кытары биллэр кэлэктиип буола үүннэ, айа-тута сылдьар. Антонина Асекритова салайар “Сиинэ кустуктара» РФ образцовай ансаамбылаРоссияҕа биллэр кэлэктиип  буолбутуттан астынабыт. Ансаамбылларбыт ыччаттара бу сыллар тухары  Европа, Азия араас дойдуларынан сылдьан саха норуотун  искусствотын билиһиннэрэн кэллилэр.

«Эркээни эдэр саас» үҥкүү ансаамбылыгар үҥкүүлээбит, култуура, үөрэхтээһин эйгэтигэр үлэлии сылдьар ыччаттарбынан СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитинэн Вероника Алексееванан, норуот маастара Наталья Павлованан, педагог Светлана Симерованан, Татьяна Павлованы о.д.а. киэн туттабын. Биһиги оҕолорбут Москва бастыҥ сыаналарыгар – Большой тыйаатырга, Сийиэстэр дыбарыастарыгар, Санкт-Петербурга, атын да улахан куораттарга үҥкүүлүү сылдьыбыттарыттан үөрэбин уонна астынабын. Үҥкүү баар буолан дойдум бу эйгэ улуу дьонун кытары көрүстэҕим – Людмила Зыкиналыын, Махмут Эсенбаевтыын, Игорь Моисеевтыын, Лариса Сахаяновалыын о.д.а. Бу барыта чулуу педагог Аксения Посельская үҥкүүгэ уһуйуутунан кэллэҕэ.

Аксения Посельская төрөөбүтэ 100 сылынан Саха сиригэр араас тэрээһиннэр сир-сир аайы бара тураллар. Быйыл күһүн Покровскайга РФ култуура үтүөлээх үлэһитэ дириэктэр Александр Алексеев, уус-уран салайааччы Людмила Антипина Кыыл Уолун – Сергей Зверев аатынан эстрада государственнай тыйаатыра кэлэн барбыта. Онно «Эркээни эдэр сааһа» ансаамбылбыт кыттыбыта. Учууталбыт аатынан куонкурустар буоллулар, кинигэ,телевидениеҕэ, радиоҕа биэриилэрэ таҕыстылар. Аксиния уонна Наталья Поселькаялар ааттарын хореография коллеһа сүгэр.

Аксения Посельская өрөгөйдөөх бэлиэ даататынан биир идэлээхтэрбитин ис сүрэхтэн эҕэрдэлиибит, бары кэрэни, кэскиллээҕи баҕарабыт. Түгэнинэн туһанан  ахтар-саныыр, сүдү талааныгар, дьоһун аатыгар сүгурүйэр учууталбыт кыыһа Наталья Посельская  сиэнэ Алиса Пак   ситиһиилээхтик үлэлии  сылдьарын астына истэбит, онтон өссө  хос-хос сиэн  үҥкүүнү кэрэхсээн эрэриттэн астынабыт. Инникитин да үрдүктэн үрдүк ситиһиилэр кэлэ, үҥкүү кэрэ тыына дьону-сэргэни сылаас алгыһынан илгийэ турдун.

Василиса Романова, Саха АССР  култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо.