Суруйааччы С.П. Ефремов 120 сылыгар
Ытыктабыллаах С.П. Ефремов аналлаах декада арыллыытынан Покровскай уонна Дьокуускай куоракка буолбут тэрээһиннэргэ сырыттым. Аныгы кээмэйинэн ыллахха, дьон-сэргэ сылдьыыта сэргэх уонна хойуу соҕус диэххэ. Степан Павлович төрөөбүтэ 120 сылын бэлиэтиирбит Хаҥалас биир ытык киһитин умнубаппыт бэлиэтэ диэн буолла…
Саҥарбыттара сабыдьыаллаах, эппиттэрэ эппиэтинэстээх, туруорсубуттара туолуулаах буолар биир дойдулаахтарбыт кэлбиттэрэ кэрэхсэбиллээх. Ол курдук СӨ Ил Дархан Айсен Николаев судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын вице-спикерэ Афанасий Владимиров, СӨ култууратын уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Афанасий Ноев, госучреждениелар профсоюзтарын бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Алексеев, саха норуодунай суруйааччылара Павел Харитонов-Ойуку, Сэмэн Попов-Тумат, Николай Лугинов, норуодунай артыыстар Анатолий Николаев, Зоя Багынанова, Михаил Семенов о.д.а. бу үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ кыттаннар сонун, үтүө санааларын, дьоһун сүбэлэрин тириэртилэр. Бу Степан Ефремов 120 сылын бэлиэтээһини аны 5 сылынан бэлиэтэниэхтээх суруйааччыбыт 125 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүгэр бэлэмнэнии курдук ылынан үлэлиэххэ, айыахха, тутуохха диэн олус бэркэ эттилэр. Ис дьиҥэр киирдэххэ, биһиги, тойон ууһа хаҥаластар диэтэх дьон, өйдүүр-саныыр, үйтэтитэр чулуу дьоммут мыыныыта суох элбэхтэр ээ, мунньан-тараан көрдөххө.
Норуодунай суруйааччыбыт Павел Харитонов-Ойуку учууталын туһунан: «7-с кылааска үөрэнэ сырыттахпына, Степан Павлович хоһооҥҥо холонорбун билэр буолан, түөрт хоһооммун аатырбыт Баал Хабырыыска киллэрэн көрдөрөн-аахтаран турардаах. Оҕо киһи ону олус чугастык ылыммытым, сүрэхпэр-быарбар иҥэрэммитим. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн буолан эбитэ дуу, Степан Павлович оҕо-аймахха олус сымнаһыар, тулуйумтуо учуутал этэ. Оҕолорунаан Светалыын, Васялыын бииргэ үөрэммитим. Учуутал оҕолоро билиилэрэ-көрүүлэрэ олус этэ, бэрээдэк, култуура да баара. Степан Ефремов 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиирбитигэр, ыҥырыылаах ыалдьыт быһыытынан кэлбит норуодунай суруйааччы Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон – Степан Павловиһы хайа даҕаны өттүнэн олус ыраас, чиэһинэй, биир даҕаны үҥсүү-донуос суругу суруйбатах, киһини холуннарыыга кыттыһан илии баттаабатах олус ис-иһиттэн бэрээдэктээх киһи этэ диэбитин биһиги, хаҥаластар, үөрэ, киэн тутта истэн турардаахпыт», — диэн кэпсээтэ Павел Николаевич. Степан Ефремов гражданскай сэриигэ актыыбынай кыттыытын иһин бэрдээн саанан наҕараадаламмыта. Аны туран бииргэ төрөөбүт убайа, үрүҥнэргэ сылдьан кыһыллар буулдьаларыттан өлбүтүгэр, аатырбыт хамандыыртан Карл Байкаловтан көҥүллэтэн убайын уҥуоҕун киһилии сиэринэн харайбыта, күн бүгүнүгэр диэри хорсун быһыы номоҕо буолан кэпсэнэ-ахтылла сылдьар. Дьэ кырдьык даҕаны, ол дьулаан сылларга тутуу-хабыы төтөлө суох көҥүл барбыт кэмнэригэр, үрүҥнэр биир бас-көс киһилэрин убайырҕаан, киирэн биэрэриттэн чаҕыйбатах хорсун киһи эбит Степан Ефремов.
Степан Ефремов учууталынан саҕалаан тыйаатыр дириэктэригэр тиийэ улахан дуоһунаска сылдьыбыта. Нам, Чурапчы, Орджоникидзевскай курдук улахан оройуоннарга РОНО сэбиэдиссэйинэн, оскуола дириэктэринэн таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Кэргэнинээн Дария Петровналыын 9 оҕону төрөтөн ыал оҥортообуттара. Төрүт дьон төрүөхтэрэ диэх курдук, Ефремовтар оройуоҥҥа, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр аймах буоллулар.
Бу үтүө тэрээһини иилээн-саҕалаан ыытыыга суруйааччыүлэлээбит оскуолалара, оройуоннара, Саха драматическай тыйаатыра бука, көхтөөхтүк кытыннылар. Драматург төрөөбүт улууһун дьаһалтата, улуустааҕы бибилэтиэкэ, I уонна II-Малдьаҕар нэһилиэктэрин дьаһалталара, орто оскуолалара көмөлөрө улахан диэн этэрбит сөбө бороҕон буолуохтаах.
Оруобуна 60 сыл анараа өттүгэр оройуон оҕолорго остуол тенниһигэр күрэхтэһиитигэр Булгунньахтаах орто оскуолатыттан оонньуур Антон Ефремовы уонна Коля Платоновы кытта оонньообуппун өйдүүбүн. Кэлин Дьокуускай куоракка Антон миигин күтүөтүн аатырбыт радио-суруналыыһы Н.И. Максимовы кытта билиһиннэрэн турардаах. Киһи киһилээхпин диир дьоннорунаан алтыһан ааспыппынан дуоһуйабын, киэн туттабын. Антон баара буоллар быйыл 75 сааһын туолуо этэ…
Хаҥалас сирин биир чулуу уола Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, гражданскай сэриигэ актыыбынай кыттыытын иһин бэрдээн диэн бойобуой саанан наҕараадаламмыт, саха биир бастакы комсомолеһа, 9 оҕо аҕата, Орджоникидзевскай оройуон биир бастакы бочуоттаах олохтооҕо С.П. Ефремов курдук айымньылаахтык үлэлээн, айан-тутан ааспыт киһи Саха сиригэр аҕыйах буолуо…
Хаҥаластар киэн туттар чулуу киһибит С.П. Ефремов 125 сыллаах үбүлүөйүгэр бэлэмнэнии саҕаланна. Эрдэ этэн аһарбытым курдук, уу сахалыы эттэххэ, бастаахтарбыт – баһылыктарбыт эрдэттэн бэлэмнэниэххэ диэн даамнарын биэрбиттэрин, көрсүө тыл – бэлиэ диэн долохойбутугар тохтотуох тустаахпыт биһиги, боростуой дьон.
Ермолай Скрябин.