Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы 30 сылыгар анаммыт «Манчаары оонньуулара» V спартакиада Мэҥэ Хаҥалас киинигэр Майаҕа 1975 сыл бэс ыйын 24-25 күннэригэр тэриллибитэ. Бу спартакиада номоххо киирбит дьоруой төрөөбүтэ 170 сылыгар сөп түбэһэ төрүт сиригэр-уотугар ыытыллыбыта.
Ыстаныыларга уонна сүүрүүгэ кыттааччылар саастарынан үс аҥы, хапсаҕайга уонна оҕунан ытыыга икки аҥы араарыллыбыттара. Бэтэрээннэр бөлөхтөрө урут 35 саастарыттан ааҕыллар эбит буоллаҕына, 39 саастарыттан үөһээ араарыллыбыттара. Спартакиадаҕа 17 оройуонтан уонна Дьокуускайтан барыта 348 спортсмен, 72 судьуйа кыттыыны ылбыттара.
Сибиир уонна Уһук Илин норуоттарын уонна Саха АССР элбэх төгүллээх чемпиона, үстэ төхтүрүйэн ойууга РСФСР 1970 сыллаах чемпионатын үрүҥ көмүс призера кылыыга Николай Санников (Дьокуускай) 43 м 95 см ыстанар. Горохов Иван, Орджоникидзевскай оройуон архитектора, 44 м 78 см түһэр. Кылыыга биир да күрэхтэһиигэ кыайтаран көрө илик Н. Санников иккис буолар. Үһүс миэстэҕэ тахсыбыт Николай Адамов 41м 82 см түһэр. Уолаттарга Өлүөхүмэттэн сылдьар убайдыы-бырааттыы Валера уонна Саша Платоновтар инники сылдьаллар, Валера 38 м 67 см, Саша 38 м 40 см түһэллэр, Ваня Чиркоев (Чурапчы) 38 м 28 см ыстанар. Бэтэрээннэргэ Иннокентий Яковлев (Өлүөхүмэ) 35 м 99 см түһэн кыайыылааҕынан буолар. Иккис Иван Егоров (Дьокуускай), үһүс Владимир Ефимов (Ленинскэй)буолбуттара.
Ыстаҥаҕа Николай Санников 41 м 60 см түһэн бастакы, Иван Горохов 41 м 46 см иккис, үһүс миэстэни 40м 10см түһэн Н. Адамов ылбыта. Уолаттарга бырааттыы Платоновтар эмиэ ити бэрээдэгинэн буолбуттара, Ваня Чиркоев үһүстээбитэ.
Куобахха Н. Санников 37 м 93 см түһэн бастаабыта, Дмитрий Эверстов (Чурапчы) 35 м 83 см иккис, 35 м 72 см куобахтаабыт И. Горохов үһүс миэстэҕэ тиксибитэ. Үс көрүҥ түмүгүнэн Н. Санников – 124 м 10 см бастакы, иккис И. Горохов – 121 м 96 см, Н. Адамов – 115 м 78 см үһүс миэстэҕэ тахсар. Уолаттарга куобахха В. Чиркоев – 32 м 45 см бастаабыта. Бэтэрээннэргэ ыстаҥаҕа үс бастакы миэстэни И. Яковлев (Өлүөхүмэ), И. Егоров (Дьокуускай), Дмитрий Никифоров бастакы, иккис, үһүс миэстэни ылбыттара. Куобахха бэтэрээннэргэ Д. Никифоров чемпионнаан, Дмитрий Яковлев (Мэҥэ Хаҥалас) үһүс буолар, хамаандатыгар наадалаах очукуону биэрэр.
Сахалыы атах оонньуутугар 64 спортсмен кыттыбытыттан хамаанданан Өлүөхүмэ бастаабыта, иккискэ Дьокуускай тахсыбыта, Мэҥэ Хаҥалас үһүс бочуоттаах миэстэни ылбыта.
Мас тардаһыыта 70 киилэҕэ диэри П. Иванов (Бүлүү) чемпион аатын ылбыта. Кини кэнниттэн П. Тимофеев (Нам), Николай Оконешников (Мэҥэ Хаҥалас) үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксибитэ. 70 киилэ үөһэ нуучча бухатыыра, 123 киилэ ыйааһыннаах Виктор Голубь (Сунтаар) бэрт холкутук бастаабыта. К. Заровняев (Уус Алдан) улаханнык сыралаһан туран иккис буолбута, Н. Решетников (Чурапчы) үһүс миэстэни ылбыта.
Гиирэни анньыыга 60 киилэҕэ диэри Федор Керемясов (Мэҥэ Хаҥалас) бу да сырыыга чиэстээхтик көмүскээбитэ. Иван Ефимов (Муома) эрэллээхтик иккис буолбута. П. Егоров (Дьокуускай) үһүс миэстэҕэ тахсыбыта, 70 кг Юрий Неустроев (Муома) кыһыл көмүс мэтээли дойдутугар илдьэ барбыта. Дмитрий Бястинов (Алексеевскай) үрүҥ көмүс, Александр Хворов (Өлүөхүмэ) боруонса мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 82 кг Валерий Бурнашов (Мэҥэ Хаҥалас) бастыыр. Иосиф Брызгалов (Мэҥэ Хаҥалас) иккискэ тахсыбыта. И. Фазульянов (Муома) үһүс миэстэни ылар. 82 киилэ үөһэ Уһук Илин, Сибиир уонна Саха АССР элбэх төгүллээх чемпиона, республика рекордсмена Юрий Шишигин (Орто Халыма) оройуонун чиэһин көмүскүүр, холкутук бастыыр. А. Ярошников (Ленинскэй) бириистээх миэстэни хааччыммыта.
Оҕунан ытыыга Мэҥэ Хаҥалас хамаандатыгар 931 очукуону хомуйан маастарга кандидат Егор Куприянов абсолютнай чемпион аалай лиэнтэтин, кыһыл көмүс мэтээли иилиммитэ. Иккис миэстэни Б. Максимов (Сунтаар), үсүһү А. Мыреев (Дьокуускай) ылбыта. Дьахталлар ортолоругар маастарга кандидат Мария Прокопьева (Чурапчы) абсолютнай чемпион буолбута. Иккис К. Тарабукина (Дьокуускай), үһүс миэстэҕэ С. Кривошапкина (Чурапчы).
Мэҥэ Хаҥалас бэргэн ытааччылара бу сырыыга хамаанданан бастыыр, Чурапчылар иккистииллэр.
Сүүрүүгэ уолаттарга 1500 метрэҕэ Володя Селляхов (Сунтаар) бириэмэтэ 4 мүнүүтэ 23,9 сөкүүндэ бастаабыта. Костя Жирков (Мэҥэ Хаҥалас) 4 мүнүүтэ 25,10 сөк көрдөрөр иккис кэлбитэ. Ганя Нохтунскай (Чурапчы) үһүс буолбута. Эр дьоҥҥо 10000 м сүүрүүлэригэр Афанасий Илларионов (Чурапчы) бириэмэтэ – 32 мүнүүтэ 57 сөк кыайыылааҕынан буолар. Юрий Сергеев (Үөһээ Бүлүү) иккис, Анатолий Заболоцкай (Уус Алдан) үсүһүнэн түмүктээбитэ.
Бэтэрээннэргэ 3000 м сүүрүүгэ Исидор Игнатьев (Сунтаар) чемпион бириэмэтэ – 9 мүнүүтэ 53 сөкүүндэ. Иккиһинэн кэлбит И. Иванов (Мэҥэ Хаҥалас), үсүһүнэн Василий Егоров (Ленинскэй) фиништээбитэ.
Хапсаҕайга эр дьоҥҥо 60 киилэҕэ диэри Алексей Баишев (Мэҥэ Хаҥалас) кыайыыны ситиспитэ. Бу ыйааһыҥҥа иккис миэстэни Алексей Федоров (Ленинскэй), үсүһү Степан Заморщиков (Орджоникидзевскай) ылбыта. 70 кг Иван Соловьев (Уус Алдан) иккис төгүлүн Манчаары спартакиадатын кыайыылааҕынан буолар. Валерий Федоров (Үөһээ Бүлүү) иккис миэстэҕэ тахсыыта Василий Уваров (Мэҥэ Хаҥалас) бу күрэхтэһиини биир да хотторуута суох үһүс миэстэнэн түмүктүүр. 80 кг Степан Дьячковскҕай (Мэҥэ Хаҥалас) чемпионнуур. Максим Васильев (Ленинскэй) иккис миэстэлэммитэ. Үсүһү Валерий Уаров (Сунтаар) тиксибитэ. 80 киилэ үөһэ Симон Бойнов (Ленинскэй) бэрт холкутук бастаабыта. Владимир Хабаров (Муома) иккис буолар, Садот Стручков (Амма)үһүскэ тахсар. Бу уолаттар хамаандаларыгар наадалаах очукуолары биэрбиттэрэ.
Бэтэрээннэргэ 70 киилэҕэ Николай Винокуров (Анаабыр) бастакы, Василий Семенов (Үөһээ Бүлүү) иккис. 70 киилэ үөһэ Выбор Быкалыров (Бүлүү) чемпион, иккис Коммунар Крылов (Уус Алдан), үсүһү Захар Евсеев (Үөһээ Бүлүү).
Хапсаҕайга хамаанданан элбэх чемпионнаах, призердаах Ленинскэй кыайыылаах тахсыбыта, Үөһээ Бүлүү иккис. Олохтоохтор, мэҥэ-хаҥаластар, хапсаҕайдаһан тустууга аан бастаан үһүс бириистээх миэстэҕэ тахсыбыттара. Манчаары Баһылай 1975 сыллааҕы абсолютнай чемпионун үрдүк аатын былдьаһыыга 9 бастыахпыт этэ диэбит бөҕөстөр кыттыбыттара. ССРС спордун маастара, көҥүл тустууга Украинскай ССР биэс төгүллээх чемпиона, Идэлээх Союзтар Бүтүн Союзтааҕы күрэхтэһиилэрин кыайыылааҕа Виктор Голубь (Сунтаар) финалга Симон Бойновка хотторбута. V спартакиада абсолютнай чемпионунан буолбута Симон Бойнов (Ленинскэй).
Алта көрүҥ уопсай түмүгүнэн Мэҥэ Хаҥалас хамаандата бастакы миэстэни ылан, Манчаары спартакиадатын көһөрүллэ сылдьар кубогынан аан бастаан наҕараадаламмыта. Ленинскэй оройуон иккис миэстэ буолбуттара. Нам оройуоннарын хамаандата үһүс миэстэҕэ тахсыбыттара. Дьокуускай төрдүс, Уус Алдан бэһис, Сунтаар алтыс миэстэлэммиттэрэ.
Василий МОЖУКОВ, СӨ спордун бэтэрээнэ, Покровскай к.