Кыайыы 80 сылыгар
Бу 21-с төгүлүн ыытыллар тэрээһин Кыайыы 80 сылын көрсө дойдубут туһугар сэриилэспит, тыылга үлэлээбит аҕа көлүөнэ дьоммутун ахтан-санаан ааһыы, сүгүрүйүү тыынынан ыытылынна.
Быйылгыттан фестиваль киэҥ нэлэмэн дойдубутугар аан бастакынан дьоһун общественнай хамсааһыны төрүттээбит биир дойдулаахпытыгар, СӨ Ил Түмэнин алтыс ыҥырыылаах Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан, улууспут баһылыгынан үлэлии сылдьыбыт кэмин иннинэ олохтон барбыт, “Гордость России” бириэмийэнэн бэлиэтэммит Анатолий Добрянцев аатынан барар.
Тэрээһин арыллыыта саҥа тутуллан эрэр нуучча-саха култууратын сырдатар туристскай этнографичөскай «Үс сэргэ» комплексыгар ыытыллыбыта суолталанна – манна чочуобуна, дьаам, саха дьоно олорбут дьиэлэрэ, сири оҥорууга, сүөһүнү-сылгыны иитиигэ тутта сылдьыбыт тэриллэрэ, техниката, олоҕо көрдөрүллэрэ. Сотору кэминэн бу түҥ былыргыттан үлэлээн-хамсаан кэлбит Хаҥалас үлэһит дьонун бэлиэ сиринэн буолуоҕа. Үгэс быһыытынан нэһилиэктэрбит, ыаллыы сытар Дьокуускайбыт фольклорнай кэлэктииптэрэ, ырыа-хормуоска аргыстаах түһүлгэҕэ парадтаан кэлбиттэрин тэрийээччилэр музыканан, эҕэрдэ тылларынан үөрэ көрүстүлэр.
Нэһилиэк баһылыга Егор Исаков төрөөбүт түөлбэтин киэн тутта билиһиннэрдэ, фестиваль кыттыылаахтарыгар күрэхтэргэ ситиһиилэри баҕарда. Нууччалыы-сахалыы да тыл этээччи даҕаны үгүс буолла – улуус баһылыгын солб.Юрий Никифоров, дьокутааттар сэбиэттэрин салайааччы Анатолий Антонов, Дьокуускайтан Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солб. Афанасий Владимиров, “Потомки государевых ямщиков» өрөспүүбүлүкэтээҕи общественнай тэрилтэ салайааччыта Ирина Стрекаловская, Анатолий Добрянцев улахан дьиэ кэргэнин, аймахтарын аатыттан балтыта Светлана Добрянцева о.д.а. дьоро күнү түстээтилэр. Мустубут дьону Дьокуускайтан Сиинэбит дьаамын кыыһа Юта Стрекаловская салайар “Ямская гармонь» ансаамбыла “Матушка Земля» тэтимнээх ырыатынан үҥкүүгэ ыҥырда. Кыргыттарбыт ырыаларынандуоһуйа хоробуоттаан бырааһынньык тэтимин бигэтик ылла уонна киэһээ хойукка дылы былыргы почта ыстаансыйата оргуйан олордо.
Тэрээһин бырагыраамата дьоһун буолла
Генерал А.И.Притузов аатын сүгэр оскуола дьиэтигэр фестиваль күүһүн ылла. Көрүдүөргэ Г.В.Ксенофонтов аатынан кыраайы үөрэтэр түмэл киэҥ быыстапканы арыйда, аан дойду икки сэриитин кыттыылаахтарын бойобуой суолларын, Саха сириттэн бастакы генерал Андрей Притузов о.д.а. история чахчыларын сырдатар дьоһун стендэлэр биир дойдулаахтарбыт дойду көмүскэлигэр бойобуой суолларын кэпсии тоһуйдулар.
Дьаам дьонун куукуната минньигэс сытынан ыалдьыттары ыҥырда. Бу көрүү ирдэбиллэрэ үгүс буолла — манна дьаамсыктар аһыыр астарын көрдөрүү эрэ буолбакка, кинилэр аска сыһыаннарын, иһиттэрин-хомуостарын, удьуордарын үгэстэрин билиһиннэриилэрэ кэрэхсэттэ. Барахсаттар остуоллара бу маанытын, астарын арааһа элбэҕин, минньигэһин, тотоойутун!
Фольклорнай кэлэктииптэр кыһаллыы бөҕө буолбуттар. Туустаах балыгыттан, хортуоппуйтан-хаппыыстаттан, куһуттан, дьаарысса килиэбиттэн, дьаамнардыы алаадьытыттан саҕалаан туох-туох суоҕуй. Ирдэбиллээх жюри оннооҕор астарын арааһа төһөтүн аахтылар,тотуохтарыгар диэри амсайан көрдүлэр, хаһаайкалар хайдах астаан аҕалбыттарын кытары туоһуластылар. Дьэ манна история ахтылынна, кэпсэммэтэх кэпсэннэ. Бастакынан, остуолун аһын, үгэстэрин билиһиннэриигэ историяны үйэ аҥарыттан ордук үөрэппит, олохсуйа кэлбит Үөдэйин бибилэтиэкэтигэр баай түмэли тэрийбит Галина Макарова былааһы ылла, кэрэхсэллээх кэпсээнэ үгүс буолла. Атыттар ону иилэ хабан ыллылар уонна ити тэтимтэн түспэтилэр. Төхтүртэн Наталья Корнилова (Петрова) дьаам дьиэ кэргэнин, ийэтэ 14 оҕону төрөппүтүттэн уон иккистэрэ буоларын, үлэни-хамнаһы биллэрэн улаатыннартаабытын, сэрии ыар кэмнэрин хорсуннук ааспыттарын ахтан-санаан ааста. Өссө баянист Николай Макаров доҕуһуолунан ырыа кэһиилээх буолта сонуннук көһүннэ. Маладьыас! Батамаайы дьаамыттан алта уолун сэриигэ атаарбыт ийэҕэ сквердээх пааматынньыгы көҕүлээн биир дойдулаахтарын көмөтүнэнтуттарбыт Зинаида Шаврина ас эгэлгэтин аҕалан туруорда,ол иһигэр «Победа” диэн суруктаах дойдутун балыгыттан бөрүөгэ. Эмиэ музыкалаах буолла. Аҕардас хортуоскаттан кытары астары тартылар, остуолларын олус бэркэ киэргэппиттэрэ бэлиэтэннэ. Сиинэ “Реченьката” эмиэ аһа толорута сөхтөрдө — “драчоната” абылаата. Уулаах-ааннар “Эрэллэрин» балыктан бөрүөгүн жюриларбыт хайгаатылар. Түмүккэ бары анал бириистэринэн бэлиэтэннилэр, кыайыылаахтарынан үөдэйдэр таҕыстылар, иккисмохсоголлоохтор, үһүс Зинаида Шаврина буоллулар.
Төрүччүнү оҥорууга маастар-кылаас, дьаамсыктар үгэскэ киирбит таҥастарыгар семинар—практикум буолла. Бэлиэтии көрдүм, фольклорнай кэлэктииптэрбит кыһыҥҥы таҥастара сэргэхсийбитин.
Фольклору утумнаахтык илдьэ сылдьан, ыччакка иҥэрэн
Сүрүк күрэххэ ырыаҕа, частушкаҕа, үҥкүүгэ бары тэристэн аҕай кэлбиттэрэ үөртэ. Оскуола спортивнай саалатыгар миэстэ да суох буола сыста. Дьүүллүүр сүбэ састаабыгар бэйэлэрин дьыалаларын билэр, ытыктанардьон киирбиттэрэ астыннарда. Олор истэригэр научнай үлэһит Екатерина Строгова, хас даҕаны ансаамбылы тэрийбит Сиинэттэн Лидия Яйлиян, Өксөкүлээх аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтиттэн Ирина Стрекаловская, Ольга Солдатова, хореограф Евгения Егорова о.д.а.
Сонун нүөмэрдэри көрдүм. Фестивальга Улуу кыайыы тиэмэтэ үрдүктүк тутулунна, элбэх дьаамсыктарга ылланар сэрии кэминээҕи ырыалары иһиттибит. Оҕолорбут кытта кэлбиттэрэ астыннарда, онон бу хатыламмат култуура умнуллуо суоҕар эрэлбит улаатта.
Күрэхтэр түмүктэрэ
«Дьаам суолун былыргы ырыалара”
көрүүгэ лауреаттарынан буоллулар
Норуодунай кэлэктииптэргэ:
Сиинэттэн “Реченька” ( сал. Нечаев П.В.) – I-кы, Үөдэйтэн “Вечорка» ( сал. Скрябина Г.П.) — II-с, Покровскайтан «Ямщицкий перезвон” (сал. Павлова А.И.), аккомпаниатор Макаров Н.И.) — III -с истиэпэннээх лауреаттар.
Уус-уран кэлэктииптэргэ:
Тиит Арыыттан “Ленские зори” ( сал. Федорова Л.А.) I-кы , Уулаах Аантан «Долинушка” (сал. Петрова Л.П.) — I-кы, Сиинэттэн «Родничок” оҕо ансаамбыла (сал.Устинова В.В.) — III –с истиэпэннээх лауреатттар.
Дипломнарынан бэлиэтэннилэр
«Ямщицкий перезвон” I-кы, Дьокуускайтан “Ямские бубенцы” ( сал.Стрекаловская И.Е.) – II-с, “Реченька” – III-с истиэпэннээх дипломнарынан.
Самодеятельнай кэлэктииптэргэ — лауреаттарынан буоллулар
“Ленские зори” — 1-кы, “Долинушка” – II-с, «Родничок» оҕо ансаамбыла– III-с. истиэпэннээх дипломнарынан наҕараадаланнылар.
Народнай инструменнарга оонньооһуҥҥа
Хормуоскаҕа (1-кы бөлөх) туһааннааҕынан:
Варфаломеев Валерий (Тойон Арыы), Филиппов Андрей (Мохсоҕоллоох), Наумов Николай (Бэстээх).
Хормуоскаҕа (2-с бөлөх)
Филиппов Винокур (Үөдэй), Александр Галкин (Бэстээх)хормуоскаһыттара бэлиэтэннилэр.
Частушкаҕа
“Дьүөгэ” (Төхтүр, сал. Сысоева М.М), “Долинушка» (Петрова Л.П.), Зинаида Добрянцева (Бэстээх) – миэстэлэстилэр.
Норуодунай ырыаны аныгылыы тупсаран толорууга
“Родничок”, “Долинушка”, “Ямщицкий перезвон”, «Ленские зори» туһааннааҕынан бэлиэтэннилэр.
Нуучча былыргы уонна хоробуоттуу үҥкүүлэрэ
«Бубенцы над Леной” (сал. Мучкаева Н.Г., Мохсоҕоллоох) бастаата, “Вечорка” иккис, “Ленские зори” үһүс буоллулар.
Анал ааттарынан бэлиэтэннилэр
Ити курдук, ким бэлэмнээх, үйэттэн кэлбит дьаам хатыламмат култууратын үйэтитэн тарҕатыыга баҕалаах ситиһии көтөллөннө!
Аныгыскы фестивальга көрсүөххэ диэри!
Видео: https://t.me/gazetahangalas/36497
Людмила Аммосова, ааптар, фестиваль кыттыылаахтарын хаартыскаҕа түһэриилэрэ.