Саха сирин Булчуттарын күнүн көрсө, кулун тутар 28-29 күннэригэр, «Байанай» XXVIII өрөспүүбүлүкэтээҕи булчуттар күрэхтэһиилэригэр барыта 10 хамаанда, ол иһигэр Ньурба, Бүлүү, Горнай, Нам, Амма, Хаҥалас, Мэҥэ Хаҥалас уонна Чурапчы улуустарыттан кэлэн кытыннылар. Бу улахан тэрээһини СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ, Хаҥалас улууһун дьаһалтата, Нөмүгү нэһилиэгин дьаһалтата, нэһилиэк булчуттарын, эр дьонун, дьахтар сүбэтэ буолан көмөлөөн тэрийдилэр. Үгэс курдук, тэрээһиналгыстан уонна байанайдаах булчуттары наҕараадалааһынтан саҕаланна.
Ардай аһыылаах сиэмэх бөрө хоромньуну оҥороро, сылгыны сылын ахсын тардара баар суол. Бу күн бөрөһүт булчуттары сыраларын сыаналаатылар, бириэмийэ туттардылар. Улууспут тыа хаһаайыстыбатыгар департаменын салайааччыта Андрей Архипов маннык иһитиннэрдэ:
— Сылтан сыл аайы биһиги булчуттары өрүү өйүүбүт. Бөрөһүттэр докумуоннарын толорон аҕаллахтарына көҕүлээһин оҥорон бириэмийэ көрөбүт. Биир бултаммыт бөрөҕө – 25 тыһыынча солкуобай (былырыын төлөбүр – 15000 этэ) бэриллэр. Былырыын 49 бултаммыт бөрөҕө бириэмийэ биэрбиппит, быйыл 27 ардай аһыылааҕы бултаабыт 8 бөрөһүт докумуонун туттарбыта, ол иһигэр саамай элбэх бөрөнү Кытыл Дьураттан Климентий Сакердонов бултаата. Булчуттар бөрөнү бултуурга интэриэстээхтэр.
«Байанай» бастакы күнэ Дьокуускай куоракка Намсыыр сыырыгар «Бэргэн» диэн сыал ытар сиргэ улахан уонна кыра калибрдаах туоһапка саанан ытыыга күрэхтэнсаҕаламмыта. СӨ Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистири солбуйааччы Николай Додохов бастакы күн түмүгүн иһитиннэрдэ:
— Биһиги министиэристибэбит Булчут күнүн чэрчитинэн сүрдээх элбэх тэрээһини ыытабыт. Буулдьанан улахансаанан уонна туоһапканан ытыы, сүнньүөҕүнэн, доруобунан ытыы түмүгүнэн Нам улууһуттан «Сонор» хамаандабастаанбыта, иккис миэстэҕэ Амма улууһа уонна үһүс миэстэҕэ Хаҥалас улууһун 2-с хамаандата тахсыбыта.
Иккис күн Нөмүгүгэ «Тииттээх» күөлүгэр күрэхтэһии АК-74 Калашников автоматы ыһыынан-хомуйуунан саҕаланна. Бииртэн биир түргэн туттунуулаах эр бэртэрэ киирэн автоматы ыһан-хомуйан истилэр. Бастакы миэстэни Чурапчы ыччата, 21 саастаах Владимир Дьячковскай ылла, кини бириэмэтэ – 18.78 сөк. Иккис көрдөрүүнү 22.55 cөк. ыспыт-хомуйбут Ньурба хоһууна Арылхан Иннокентьев ситистэ. Үһүскэ, 22.60 сөк. бириэмэлээх Хаҥалас улууһун 2-с хамаандатыттан Алексей Соловьев таҕыста.
Биир олус тыҥааһыннаах көрүҥүнэн ойбон алларыыта буолла. Манна кыахтаах уоланнар, үчүгэй анньыылаах эрэттэр эрбии биитин курдук эристилэр. Дэгиттэр кыанар дьон ойбоннорун курдурҕаччы кырыылаах ыстакаан курдук алларан, тэһэ охсон уутун өрө бэрдэрэн тэһэн, кээмэй тимир батарын курдук ойбоннорун оҥордулар. Бу сырыыга эмиэ Чурапчы чулуулара Егор Попов уонна Василий Степанов хамаандалара аҕыйах сөкүүндэ урутаан бастаатылар (бириэмэлэрэ 3 мүн 43 сөк.). Мэҥэ Хаҥаластан Борис Романов уонна Семен Новгородов 3 мүн 47 сөк бириэмэлээх иккис буоллулар. Үһүс миэстэҕэ Нам улууһуттан Айтал Николаев уонна Вадим Баишев тигистилэр (4 мүн. 29 сөк).
Булчут кутаатын оттон, чэй өрүүтүгэр сылбырҕа туттунуулаах булчут бэртэрэ көрүөх бэтэрээ өттүгэр кутааларын отто охсон, уулаах биэдэрэлэрин «ыксаттылар». Бу сырыыга Мэҥэ Хаҥалас бастыҥнара чэйдэрэ урут оргуйан өрө тэптэ.
Эбиэттэн киэһэ булт быраабылаларыгар викторина, илин-кэлин түсүһүүлээх эстафета олус сытыытык, кэрэхсэбиллээхтик ыытылынна.
— Хаҥалас улууһугар 2012 сылтан булчуттар күрэхтэрэ тэриллэн ыытыллар. Кэнники биэс сыл күрэхтэһии таһымын түһэрбэккэ өссө үрдэтэн тэрийэн ыыттыбыт. Быйыл ол түмүгэ кэлэн, улууспут күрэхтэһиитигэр хаһааҥҥытааҕар да элбэх хамаанда уонна кыттааччы кэлбитэ. Ити түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэбит Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ Нөмүгү нэһилиэгэр булчуттар күрэхтэһиилэрин тэрийэн ыытарга диэн этиилэригэр тута сөбүлэспиппит. Биһиги хаһаайыттар буоларбыт быһыытынан икки сүүмэрдэммит хамаанданы туруордубут. Булчут күрэҕэ киин улуустарга комплекснай спартакиадаларыгар баар, ол иһин өрүү күүстээх бэлэмнээх буолаллар. Биһиги улууспутугар комплекснай спартакиадаҕа булчут күрэҕин эмиэ киллэриэххэ наада. Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах күрэхтэһии тэрээһиннээхтик барарыгар олохтоох дьаһалта үлэһиттэрэ, Нөмүгү булчуттара (салайааччы Владимир Кривошапкин), эр дьон түмсүүтэ (салайааччы Алексей Осипов), «Кэрэл»дьахталлар түмсүүлэрэ (салайааччы Анастасия Гуляева), «Түһүлгэ» култуура киинэ (салайааччы Мария Андреева) о.д.а. бары биир киһи курдук түмсэммит күрэхтэһиини тэрийдибит, — диэтэ Нөмүгү баһылыга Наум Устинов.
Бэрт тыҥааһыннаах булчут күрэҕэ түмүктэннэ. Хаҥалас улууһун 2-с хамаандата V, 1-кы хамаандабыт IV миэстэ буоллулар. Үһүс бочуоттаах миэстэҕэ Ньурба улууһун хамаандата таҕыста, улууспут баһылыга Олег Иринеев анал бирииһинэн убаһанан наҕараадаланнылар, туоһу суругу туттулар. Иккис миэстэҕэ Нам улууһун «Сонор» хамаандата тигистэ, Ил Түмэн дьокутаата Тихон Скрябин булчут дьокутааттар ааттарыттан 100 тыһ. сууммалаах «Тыа»маҕаһыынтан туоһу суругу утары уунна. Муҥутуур кыайыылааҕынан Чурапчы улууһун «Боотур» хамаандата таҕыста, сүрүн бирииһи — «Буран» көлөнү спонсор «Түүлээҕи тутар киин» бэрэстэбиитэлэ Ян Барашковтуттарда. Үс иһигэр киирбит кыайыылаах хамаандалар кубоктарынан, миэстэлэспиттэр мэтээллэринэн, грамоталарынан уонна анал бириистэринэн наҕараадаланнылар. Күрэх көрүҥнэрэ сиэрдээх булчут айылҕаны харыстыырыгар, сиэри-туому тутуһарыгар, инникитин көрөн сөбүгэр бултууругар кынаттыыр.
Уйбаан УЙГУУРАП, ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.