Бүгүн кэпсэтэр киһим — эт-хаан өттүнэн эрчиллиилээх, кыахтаах, билиилээх-көрүүлээх, Леонид Спиридонов аатынан тустууга Оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэрэ Василий Гаврильев буолар. Тумул нэһилиэгиттэн төрүттээх Василий Артемович Хаҥалас улууһун Оҕо спортивнай оскуолатыгар иитиллибит, II Дөппөҥҥө икки сыл СӨ үтүөлээх тириэньэригэр Олег Лебедевкэ көҥүл тустуунан дьарыктаммыт, Р.М. Дмитриев аатынан олимпийскай солбуктар училищеларыгар үөрэммит, Дьокуускайдааҕы 1-кы №-дээх педагогическай училище выпускнига, М.К.Аммосов аатынан СГУ физическэй култуураҕа уонна спортка институтун 2009 сыллаахха үөрэнэн бүтэрбит. 2022 сылтан Леонид Спиридонов аат. тустууга Оҕо спортивнай оскуолатыгар дириэктэринэн ананан үлэлиир. Кэргэнэ Анисия Ильична Орто Халыматтан төрүттээх, 3 уол 1 кыыс оҕолоохтор.
— Василий Артемович, тустууга Оҕо спортивнай оскуолатыгар хас сыллаахтан үлэлиигиний?
— Аллараа Халыма оройуонугар Черскэй бөһүөлэгэр оҕо спортивнай оскуолатыгар дириэктэринэн үлэлии сырыттахпына Покровскай куоракка спортсаала тутулла турар диэн ыҥырбыттара. 2020 сыллаахха кэлэн көрбүтүмбу саала тутуута саҕаланан көҥдөйө баара. Уустуктар элбэхтэрэ, ити кэмтэн ыла үрдүттэн сылдьан дьону үлэлэтэн тиһэҕэр тиэрдибиппит. Спортсаала тутуутун бары ымпыгын-чымпыгын, уустуктары-ыарахаттары ааһан билигин оннубутун булан үлэбит былааннаахтык ыытыллар. Тэрилтэҕэ барыта 18 үлэһиттээхпин, ол иһигэр 10 тириэньэр-преподаватель, итинтэн 3 киһи сүрүн үлэлэрин таһынан хос үлэлээхтэр.
— Оҕолор тустуунан Покровскай куораты таһынан өссө ханна эрчиллэллэрий?
— Хаҥаластааҕы оҕо спортивнай оскуолатын кытта дуогабар түһэрсэн Нөмүгүтээҕи, Төхтүрдээҕи, II Дөппөннөөҕү, Хачыкааттааҕы, Булгунньахтаахтааҕы, Улахан Ааннааҕы филиалларга эрчиллэллэр. Ол суотугар биһигисаалабытыгар художественнай гимнастикаҕа, чэпчэки атлетикаҕа уонна гиирэ спордугар оҕолор дьарыктаналлар.Маны сэргэ үөрэх салаатыттан ГТО туттарааччылар оҕолор уонна нэһилиэнньэ кэлэллэр.
— Тустуу тириэньэрдэринэн билигин кимнээх үлэлии сылдьалларый?
— Эдэрдэри таһынан ыстаарсай тириэньэр, ССРС спордун маастара, СӨ физическэй култуураҕа уонна спортка Бочуоттаах үлэһитэ Анатолий Петров ситиһиилээхтик үлэлиир. Итини таһынан ытыктанар тириэньэринэн, СӨфизическэй култуураҕа уонна спортка үтүөлээх үлэһитэ Гаврил Дмитриев буолар. Биһиги тустууга оскуолабытбастыҥ көрдөрүүлээхтэртэн биирдэстэрэ, Гаврил Дмитриевич иитиллээччитэ, кэскиллээх тустуук Кривошапкин Айхан буолар. Кини ааспыт сылгаКрасноярскай куоракка Россия үтүөлээх тириэньэрэ В.Д. Лебедев сырдык кэриэһигэр Бүтүн Россиятааҕы күрэхтэһии түһүлгэтигэр 85 кг бастаабыта, пьедестал үрдүкү үктэлигэр тахсыбыта. Каспийскай куоракка спорт үтүөлээх маастара Курамагомед Курамагомедов бирииһигэр 16 саастарыгар диэри уолаттарга бастаан турар. Дьокуускай куоракка Бүтүн Россиятааҕы олимпийскай чөмпүйүөн, Аан дойду үс төгүллээх кыайыылааҕа, ССРС спордун үтүөлээх маастара Павел Пинигин чиэһигэр, «Саха сирин тимир суоллара» АУо бирииһигэр 85 кг ыйааһыннаах бөҕөстөр ортолоругар чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта. Уһук Илиҥҥи Федеральнай уокурукка бастыыр иһин күрэхтэһиигэ 2 миэстэни ылбыта, үрүҥ көмүс мэтээл хаһаайынынан буолбута. Сахабыт сиригэр 2007-2008 сс. төрүөх уолаттар ортолоругар «Эрчимэн Бэргэн» күрэхтэһиитигэр биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин хапсаҕайдаһан тустууга 80 кг үөһэ ыйааһыннаахтарга бастаабыта уонна күрэхтэһии муҥутуур кыайыылааҕа буолбута.
— Уолаттаргыт туох ситиһиилээхтэр? Күрэхтэһиилэргэ кыттыыгыт хайдаҕый?
— Биһиги улууспутугар улахан ыйааһыннаах үчүгэй быһыылаах-таһаалаах уолаттар бааллар, өссө да бэйэлэрин көрдөрүөхтэрэ. Билигин кыра ыйааһыннаах 2012-2014 с.т. уолаттарга Сахабыт сирин күрэхтэһиилэригэр үс иһигэр киирэр бөҕөстөрдөөхпүт. Тириэньэр Анатолий Анатольевич иитиллээччитэ, спортивнай оскуолабыт выпускнига, Россия спордун маастара Данил Иванов быйыл Улан-Удэ куоракка Уһук Илиҥҥи Федеральнай уокурукка 125 кг чөмпүйүөннээтэ уонна Россия көбүөрүгэр тустарга путевка ылла. Уолаттарбытын сылы эргиччи кэриэтэ эрчиллэр усулуобуйаларын оҥордубут. Сайыҥҥы кэмҥэ тустуугадьарык тохтообот. Биһиги «Хотойго” филиал арыйбыппыт. Эрчиллиигэ үс кэмҥэ мустуу, түмсүү оҥоробут, сайыҥҥы кэмҥэ Еланкаҕа илиҥҥи күөн көрсүү оскуолатын базатыгар эрчиллэбит. Сайыҥҥы ыйдарга оҕолору сынньатар этибит, быйылгыттан “Хотойго” эрчиллиини тэрийиэххэ диэн былааннаатыбыт. Ол кэнниттэн балаҕан ыйыгар түмсэр-үөрэтэр дьарыктары ыытан баран, “Боотурга” күрэхтэһэ барабыт. Онон сылы эргиччи эрчийэр кыахха киирэн эрэбит. 2024 сыл түмүгүнэн Россияҕа бастыыр иһин уонна Бүтүн Россиятааҕы турнирдарга барыта 42 эдэр бөҕөс кытынна. 2023 сылы кытта тэҥнээтэххэ күрэхтэһиилэргэ кыттыы 2 күрэхтэһиинэн элбэх, оттон кыттааччы ахсаана 31 оҕонон элбэх, ол эбэтэр (11,9%) улаатта.
— Билигин тус үлэҕитигэр кимнээҕи кытта, туох бырагырааманан үлэлиигит?
— Дириэктэр э.т. Сергей Абрамов салалтатынан Хаҥаластааҕы Оҕо спортивнай оскуолатын үлэтэ өрөспүүбүлүкэҕэ үчүгэйдик биллэр. Биһиги кинилэри кытта ыкса сибээстээх үлэлиибит. Федеральнай стандартка сөп түбэһиннэрэн, оҕону эбии спортка дэгиттэр гына сайыннарыыга уопсай үөрэхтээһин бырагыраамата баар. Манна 254 оҕо тустууга эрчиллэр, ол иһигэр 214 оҕо уопсай бырагырааманан үөрэнэллэр, оттон спортивнай бэлэмнэнии бырагырааматыгар ирдэбил уларыйар. 40 улахан оҕолор, үчүгэй көрдөрүүлээх бөҕөстөр Р.М. Дмитриев аатынан олимпийскай солбуктар училищеларыгар, Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна спорт институтугар бараллар. 18 саастарыгар дылы ити бырагырааманан үөрэнэллэр. Салгыы 21 саастарыгар дылы арыаллаан илдьэ сылдьабыт. Күрэхтэһэ эбэтэр эрчийэр-үөрэтэр түмсүүлэргэ барар буоллахтарына айаннарыгар көмөлөһөбүт. Спортоскуола төрүттэниэҕиттэн икки спортсмен – Кривошапкин Айхан уонна Родионов Владик РФ спордун маастарыгар кандидат нуорматын толордулар. 5 үүнэн иһэр бөҕөс 1 спортивнай разряд нуорматын толорору ситистэ, 30-тан тахса оҕо маассабай спорт разрядтарын толордулар.
— Спордунан, чуолаан, тустуунан дьарыктанар оҕолор төрөппүттэригэр тугу этиэҥ этэй?
— Мин төрөппүттэргэ туһаайан этиэм этэ: оҕолоргут кыра эрдэхтэриттэн эт-хаан өттүнэн сайдыылаах, бэйэлэрин кыанар, спортка ситиһиилээх буолалларыгар, киэҥ билиилээх-көрүүлээх, сайдыылаах, итиэннэ саха норуотун историятын убаастыы, ытыктыы улааталларыгар болҕомтоҕутун ууруҥ.
Уйбаан УЙГУУРАП,
Хаартыскалар Василий Гаврильев тус архыыбыттан туһанылыннылар.