Сэрии сылларын оҕолоро
1941 с. дойду үрдүнэн сэрии буолбутун дьоннорум сайын радионан истибиттэр. Оччолорго таһырдьа баҕанаҕа репродуктор диэн салгын радиота баар этэ. Аҕам холкуоска үлэлиирэ, ийэм мас суулларааччыларга килиэп буһарар этэ. Дьиэбитигэр икки оһох баара, биир нуучча оһоҕо, килиэп буһарарга, биир көмүлүөк оһох, сырдык буоллун диэн. Сэрии буолан, дьону хомуур саҕаламмыта. Бастакы хомуурга улахан убайым Федот ыҥырыллан сэриигэ барбыта. Бииргэ төрөөбүттэр кинини Федотка – Батя диэн ыҥырар этибит.
Сэрии кэмигэр соя бурдугун холкуос үлэлиир дьоҥҥо тарҕатара. Дьоннорум көлөһүн күннэригэр аахсан ылаллара. Ол соя бурдуктан ийэбинээн халаачык астыырым, килиэп бурдугар эбэн лэппиэскэ буһарарбыт. Соя бурдугун элбэхтик сиэбитим.
Ийэм куобах тириитин имитэн, сэриигэ диэн анаан, истээх үтүлүк, кээнчэ, бэргэһэ тигэрэ. Оннук ыал аайы тигэллэрэ, хомуйан ылан фроҥҥа ыыталлара.
Аҕам куобахтаан, балыктаан киирэрэ, дьоҥҥо барыларыгар тарҕатара, ону мииннээн иһэрбит. Ол улаханнык абыраабыта.
Бэс сутукатынан миин өрүнэр этибит. Өҥө кыһыл буолара, амтана ап-аһыы этэ, олох кыайан испэт этим. Ийэм кыратык бурдугунан сэлиэйдиирэ. Нэһилиэкпэр дьон хоргуйан өлбүттэрин, аан тириитин сииллэрин истэр этим.
Сэрии кэмигэр Тиит Арыыга начальнай оскуолаҕа үөрэммитим. Салгыы Харыйалаах сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэнэ киирбиппит. Мин кыайан үөрэммэтэҕим. Холкуоска сэрии кэнниттэн 50 сааспар диэри үлэлээбитим. Бастаан 11 сааспыттан саҕалаабытым. Оннук уонча оҕо үлэлээбиппит.
Аҕам талкы диэни саха киһитигэр оҥорторбута. Мин 8-9 сааспар талкыга тирии тутуһар этим. Ынах тириитин аҕам имитэрэ. Сымнаҕас буолуор диэри.
Сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри имитэрбит. Таҥастаммыт тириинэн ийэбит барыбытыгар, улаханныын-кыралыын, этэрбэс тигэрэ. Уллуҥаҕа эмиэ тирии буолара. Тириини сымнаҕас буолуор диэри имитэрбит, көмүлүөк оһох сырдыгар үлэлиирбит.
Аҕам кумаахы харчы аҕалар этэ, 30 солкуобайдаах кыһыл өҥнөөх, Сталин төбөлөөх этэ. Биирдэ эмит лааппы диэҥҥэ барарбыт. Онно ийэлэр, дьахталлар ытаһаллара, «хара сурук» кэлбит диэн ботугуруһан кэпсэтэллэрэ.
Кыайыы туһунан 1945 сыллаахха саас ыам ыйын 9 күнүгэр дьоннорум репродуктарынан истибиттэр. Кэлэн кэпсээбиттэрэ. Улахан үөрүү, сэриигэ барбыттары күүтүү, кэтэһии саҕаламмыта. Убайым Федотка – Батя сэрииттэн 1945 с. элбэх бойобуой мэтээллэрдээх эргиллэн кэлбитэ. Сэрии туһунан ахтарын сөбүлээбэт этэ.
Агния Александровна Петрова, 12 оҕо ийэтэ, 33 сиэн, 18 хос сиэн эбээтэ.
(«Сэрии кэмин оҕолоро» кинигэттэн, 2021 с.)