Александра, Сергей Лихановтар: «Хаһаайыстыбабытыттан дуоһуйууну ылабыт»

Александра уонна Сергей Лихановтар хаһаайыстыбаларыгар дьиэ кыыла арааһа барыта баар. Били, этэргэ диэри, тиэргэннэригэр Кытай гороскуобун кыыллара үгүстэрэ сылдьар: бөтүүк, бараан, ыт, куоска, куруолук, сылгы,.. Маны таһынан араас дьиэ көтөрүн сөбүлээн иитэллэр.

— Биһиги эргинэргэ буолбакка, дьиэ кыылларын бэйэбит сөбүлээн иитэбит. Холобур, бу барааннартан тугун да туһаммаппыт, ол да буоллар төрөтөбүт-ууһатабыт. Оҕолоро наһаа үчүгэйкээннэр, киһи эрэ таптыах курдуктар, олору көрө-көрө бэйэбит да, сиэннэрбит да астыналлар. Хоруолуктары эмиэ сөбүлүүбүт, ол эрээри көрүүтэ уустуктаах эбит, быйыл төрүөх аанньа биэрбэтэ. Хороҕор муостаах уопсайа 30-ча кыстаата, онтон 11-рэ ыанар ынах. Сылгы үөрэ элбэх, Дьөһөгөй оҕолорун иитиини аҕабыт Сергей баһылыыр. Биһиги хаһаайыстыба тутарбытыттан дуоһуйууну ылабыт, – диэн Александра сырдатар.

Лихановтар үс уолаттарын номнуо улаатынардылар. Оҕолор хаһаайыстыба туох-баар үлэтигэр сыстаҕастар, булка-алка, балыктааһынҥа барытыгар аҕаларын кытта тэҥҥэ сылдьыһаллар. Билигин Сергей Лиханов аны сиэннэрин үлэҕэ сыһыаран көмөлөһүннэрэр:

— Оҕону үлэннэн иитии саамай сөптөөх. Биһиги бэйэбит оҕо эрдэхпититтэн туох да үлэттэн толлон турбакка, төрөппүттэрбитигэр улахан көмө буолан улааппыппыт. Ол иһин уолаттарбын барыга бары дьоҕурдаах буолалларыгар ииппитим. Билигин сиэннэрим көмө дьоно буолан улаатан эрэллэр. Сайынҥы үгүс түбүкпүт, «күүһү барытын — окко» диэн буолар. Тиэхиньикэбитин барытын бэйэбит харчыбытынан ылыммыппыт. Эргэрэн бүттүлэр, дьиҥэр,саҥардыахха баара. Атахтаабатын эрэ диэн өрөмүөннэнэ-өрөмүөннэнэ үлэлии сылдьабыт. Боротуоха нөҥүө Үөс арыыга тыраахтардары, от охсору, рулон оҥорору барытын туоратан оттуу сылдьабыт. 150 тонна оту ылыахтаахпыт, — диэн аҕа баһылык Сергей сэһэргиир.

Онтон бачча киэҥ хаһаайыстыба улахан кыстык дьиэлээҕэ биллэр. Лихановтар олорор дьиэлэрин таһыгар, урукку сопхуос хотоно турбут сиригэр, баараҕай хотон көҕөрөн көстөр. Манна үчүгэйэ диэн сүөһү чугас уулуур сирдээх. Хотон ититиитэ суох, уруккулуу, сүөһүлүүн-көтөрдөрдүүн бэйэлэрин сылаастарыгар быр-бааччы кыстыыллар.

— Барыларын бэйэбит төрөтөбүт уонна кырачаан кыылларбытын бүөбэйдиирбитин астынабыт. Оҕолор эмиэ үөрэ-көтө аһаталлар, көрөллөр-истэллэр. Дьиҥэр,сылгыларбытыгар база оҥостуохтаахпыт этэ. Сирдээхпит эрээри, олус ыраах, киһи онно тиийэн үрдүттэн олохсуйан олордоҕуна эрэ табыллар, — диэн Сергей салгыыр.

Билигин аһы-үөлү оҥорор салаа дойдуга уһулуччу суолталаах “импортозамещение”, ол аата омук аһын-үөлүн солбуйарга туһуламмыт бэлиитикэ сорҕото. Онтон олохтоох аһы-үөлүбүтүннүүтүн тыа хаһаайыстыбалаахтар оҥороллор. Төрүт дьарыкпыт сайдарыгар киэҥ аартык арыллара үчүгэй даҕаны,ыарахаттар тахса тураллар.

— Үүт туттарыыта биһиэхэ уустугурда. Аҕыйах хонуктааҕыта «Хаҥалас-Ас» 15 солкуобайга диэри үүт сыанатын түһэрдэ. Онон сүөһүлэрбитин ньирэйдэрин кытта хонууга ыыталаан кэбистибит. Хаарыаннаах үрүҥ илгэ тааҕы-таах хаалла. Ол да буоллар ынахтарбыт барахсаттар ыамҥа үөрүйэхтэринэн син биир кэлэ тураллар, ону сороҕор ыыбыт. Өктөмҥө онон, үүт туттарыллыбакка босхо атыыга элбээтэ, — диир ыал эбээтэ Раиса Ивановна.

Дьэ, ити курдук Өктөм нэһилиэгэр Лихановтар дьиэ кэргэн хаһаайыстыбаларын сайыннаран олороллор. Тыа сирин сайдыыта бу тыа дьонун олохторун туругуттан тутулуктааҕын бары бэркэ билэн олоробут. Нэһилиэк дьоно бары бүддьүөт үлэһитэ буолбатахтар, үгүстэрэ Лихановтар курдук тыа хаһаайыстыбатынан эрэ дьарыгыран олороллор. Олохпутугар маннык дьон баарын тухары тыа сирэ симэлийэн хаалбакка сайда-кэҥии туруоҕа.

Татьяна Владимирова.