Россияҕа Архыып үлэһиттэрин күнүгэр Саха сиригэр култуура эйгэтигэр Мэҥэ өйдөбүл сыла арылынна. Идэлээх күнүнэн ситимнээн Дьокуускай куорат архыыба (салайааччы Филиппова Светлана Афанасьевна) үтүө үгэскэ кубулуйбут “Архивный десант” диэн ааттаах айаннара үһүс сылларын тэрилиннэ. Быйыл Хаҥалас улууһун архыыбыгар ыалдьыттаатылар. Кинилэри кытта И.С. Жараев аатынан СӨ норуоттарын аудиовизуальнай нэһилиэстибэтин национальнай киинин пуондаҕа сүрүн харайааччыта Анна Пшенникова уонна Марина Винокурова кыттыыны ыллыбыт.
Хаҥалас улууһун архыыба (салайааччыта Соловьева Ольга Васильевна) бу күн нэһилиэктэр, тэрилтэлэр испэсэлиистэрин түмэн улахан семинар тэрийдэ. Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө архыып докумуоннарыгар олоҕуран сонун быыстапканы архыып үлэһиттэрэ бэлэмнээбиттэрн көрдүбүт. Манна уоттаах сэрии кыттыылааҕа, суруйааччы Исай Никифоров фронтан суруйбут суруктара экспонат быһыытынан дьон киэҥ болҕомтотун ылла. Кини 1942 сыллаахха кэргэнигэр уонна уолугар анаан латыынныы алпаабытынан суруйбут суруктара, «Хотугу сулус» сурунаалга тахсыбыт айымньылара, кинигэлэрэ баар. Исай Прокопьевич суругун аудиозапись оҥорон дьоҥҥо иһитиннэрэр быраактыканы тэрийбиттэрин туһунан архыып үлэһитэ Елена Менкярова кэпсээтэ.
Улуустааҕы бибилэтиэкэҕэ буолбут семинарга олохтоох кыраайы үөрэтээччилэр, тэрилтэ үлэһиттэрэ кытыннылар. Куораттааҕы архыып отделын салайааччыта Айталина Афанасьева пуондалары хайдах сөптөөхтүк түмэн, аттаран оҥорууну быһааран кэпсээтэ. Национальнай архыыптан төрүччү боппуруостарыгар Петр Корякин, Афанасий Герасимов аныгы электроннай бырагыраамалары туһаныы туһунан быһааран, сүбэлээн биэрдилэр. Аудиовизуальнай киин пуондатыттан 1966 с. генерал Притузов А.И. туһунан кинохрониканы, 1985 сыллаахха олохтоох оператор Т.Т.Стручков Улуу Кыайыы 40 сылыгар анаан сэрии бэтэрээннэрин устубут киинэлэрин мустубут дьон долгуйа көрдүлэр.
Маннык айаҥҥа ситэриллибэтэх докумуоннар чуолкайданалларыгар архыып үлэһиттэрэ туһалаах сүбэлэри ыллылар. Аудиовизуальнай киин киинэ хартыынатыгар кимнээх уһуллубуттарын ааттарынан суруйарга тоҕоостоох түгэн буолла. Суруйааччы Павел Харитонов-Ойуку хас биирдии бэтэрээн ким буоларынааттыы олороро олус да үчүгэй. Ити курдук айаммыт икки өттүттэн туһалаахтык “Саргы түһүлгэтэ” култуура киинигэр “Квиз-игра” диэн оонньуунан түмүктэннэ.
Бу туһалаах айаны иилээн-саҕалаан тэрийбит Дьокуускай куорат дьаһалтатын иһинэн үлэлиир архыып салайааччытыгар Светлана Филипповаҕа уонна Хаҥалас улууһун архыыбын салайааччытыгар Ольга Соловьеваҕа махталбытын биллэрэбин. Маннык айаннар өссө буола турдуннар.
Марина Винокурова, Аудиовизуальнай киин архивиһа.