Эбэ, эһэ үөрүйэхтэрэ — ыччаты иитиигэ төһүү күүс

Айар күрэххэ

Билигин тыа сиригэр  ыаллар дьиэлэрин  толору хааччыллыылаах гына оҥостон, киин  ититэр ситимҥэ холбонон олохторо биллэрдик чэпчээтэ. Тиит Эбэҕэ Виктория уонна Григорий Куприяновтар бэйэлэрин күүстэринэн 2019 сыллаахха дьиэлэрин толору хааччыллыылаах оҥостон,  олохтоохторго холобур буолбуттара. Онтон 2022 сыллаахха киин ититэр ситимҥэ холбоммуттара.

Куприяновтар Дьөппөҥҥө туруу үлэһиттэринэн, барыга-бары дьоҕурдаахтарынан, сатабыллаахтарынан биллэллэр. Урукку өттүгэр  тыа ыала ынах-сүөһү тутан, үлэ күөстүү оргуйара.

Григорий олохтоох Дьөппөн. Ийэтэ Мария Григорьевна, аҕата Василий Павлович Куприяновтар тыа хаһаайыстыбатын ыарахан салаатыгар — сүөһү көрүүтүгэр илиилэрин араарбакка өр сыллар усталарыгар “Октябрь 50 сыла” совхозка үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ. Дьонноро улааппыт, үлэлээбит Сэргэлээх  сайылыгар  былырыын оҕолор, сиэннэр, хос сиэннэр мустаннар ыһыах ыһан, оонньоон, көрүлээн,  эһэлэрин, эбэлэрин туһунан ахтыһан,  умнуллубат түгэн буолбута.  

Виктория Бүлүүттэн төрүттээх. Ийэтэ Романова Мария Давыдовна 86-лаах ытык кырдьаҕас, 40 сыл медсиэстэрэнэнүлэлээн, дьон-сэргэ махталын ылбыт үрүҥ халааттаах аанньал.  Билигин да оҕолоругар, сиэннэригэр, хос сиэннэригэр кыаҕа баарынан күүс-көмө буолар. Аҕалаах ийэтэ иккиэн да талааннаах дьон эбит. Аҕата Романов Павел Михайлович СӨ культуратын туйгуна, 45 сыл тухары художник-оформителинэн үлэлээбитэ. Оҥорон хаалларбыт үйэлээх үлэлэрэ билигин да өйдөбүнньүк буолан араас сиринэн тарҕанан, музейдар, тэрилтэлэр, саха ыалын дьиэлэрин киэргэтэллэр.  Ийэлэрэ эдэригэр спортсменка, билигин да бэйэтин кыаҕынан хамсанар, хаалыктаах хаамыынан дьарыктанар. Иистэнэр дьарыгын билигин да тута сылдьар.  Сахалыы тикпит таҥаһын оҕолор, сиэннэрбэрт кичэллээхтик кэтэ сылдьаллар.

Викториялаах Григорий  эдэркээн оҕолор Иркутскай куоракка билсэн, сөбүлэһэн, 1981 сыллаахха ыал буолбуттара. Былырыын холбоспуттара 40 сыллаах бэлиэ күннэригэр  дьоллорун холбообут  Иркутскай куоратыгар баран сынньанан, күүлэйдээн кэлбиттэрэ. Аны быйыл Таилаҥҥа сылдьан, сэргэхсийэн, олус астынан кэллилэр.

Виктория оҕо уһуйааныгар бастаан поварынан, онтон иитээччи көмөлөһөөччүтүнэн күн бүгүнүгэр дылы үлэлии сылдьар. Григорий бастаан бэкээринэҕэ сэбиэдиссэйинэн, тутууга, оҕуруокка, кэлин котельнайга – араас ыарахан үлэҕэ эриллэн баран, билигин сынньалаҥҥа олорор. Үс оҕону төрөтөн, күн сирин көрдөрбүттэрэ. Кыра уоллара Вася оҕо сылдьан ыарахан ыарыыттан олохтон туораан,  төрөппүттэр аһыылара  билигин да уҕарыйбат.

Икки оҕо улаатаннар, бэйэлэрэ оҕо-уруу тэнитэн ыаллар. Уоллара Павел сибээс техникумугар үөрэнэн радиомеханик идэлээх. Покровскайга “Арктик Телеком” тэрилтэҕэ бастаан инженерынан, билигин тэрилтэ салайааччытынан үлэлиир. Кэргэнэ Ньургуйаана улуус балыыһатыгар медсиэстэрэнэн үлэлиир.  Игирэ уоллаах кыыс оҕолоохтор. Нөмүгүгэ дьиэ туттан ньир-бааччы олохсуйан олороллор.

Кыыстара Мария култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы институтун бүтэрэн, төрөөбүт дойдутугар “Сарыал” култуура киинигэр методиһынан үлэлиир. Оҕо эрдэҕиттэн ырыаһыт, тойуксут, хомусчут бэрдэ. Кэргэнинээн, Таатта улууһун Даайа Амматыттан төрүттээх Дьячковскай Быйаҥныын, 4 уол оҕолоохтор. Айтал 9 кылаас, Күндүл 7 кылаас үөрэнээччилэрэ. Күндүл Майатааҕы спортивнай оскуола үөрэнээччитэ. Тустуунан утумнаахтык дьарыктанар, элбэх ситиһиилэрдээх. Соторутааҕыта Күндүл Краснодарскай кыраайга, “Орленок” лааҕырга,  Бүтүн Россиятааҕы “Президент” спортивнай күрэхтэһиитигэр,  бииргэ үөрэммит 1 Дьөппөн  7 кылааһын оҕолорун кытта Саха сирин көмүскүү барбыта. Сандал оҕо уһуйаанын иитиллээччитэ, кыралара  Марк 1 саастаах. Дьячковскайдар Тиит Эбэҕэ тупсаҕай аныгылыы дьиэ туттан олохсуйан олороллор. Күтүөт  олоҕудьаһаҕы хааччыйар коммунальнай хаһаайыстыбаҕа  үлэлиир. Иллэҥ кэмигэр араас хайысханан, Владивосток куоракка тиийэ айаннаан, дьону таһар, суоппардар сакаастарынан запчаас аҕалар.  

Эһэлээх эбэ иллэҥ кэмнэригэр элбэх болҕомтолорун, бириэмэлэрин сиэннэригэр аныылларын олус биһириибин. Дьиэ таһынааҕы үлэҕэ барытыгар сиэннэр олус көхтөөхтүк көмөлөһөллөр. Эһэлэрин батыһа сылдьан хайдах сүгэни, атын да инструменнары сөптөөхтүк  туттарга үөрэнэллэр, уһаналлар. Сайын бары Хоточчуга аймахтарыгар окко көмөлөһөллөр.

Куприяновтар тэлгэһэлэрэ сайын элбэх араас сибэккинэн, үүнээйинэн туолар. Дьиэлэрэ айан суолун  кытыытыгар турар буолан, ааһан иһээччи сөҕө-махтайа көрөр көстүүлэнэр.  Хаһаайка кэлэр сыллааҕы оҕуруот үлэтин бу күһүн бэлиэр бэлэмнээбит. Ол курдук, олордор буорун бэлэмнээн, барытын иһиттэргэ кутан, сааскы үлэтин чэпчэппит. Ити үлэҕэ барытыгар сиэннэр көмөлөрө баһаам.   Эбэлэрэ этэринэн, туох үлэ баарынан сиэннэрин ыҥыран көмөлөһүннэрэн иһэллэр эбит.

Үлэни таһынан сиэннэрин кытта үгэскэ кубулуйбут  дьарыктардаахтар.  Күһүн, хаар түспүтүн кэнниттэн, саассылыйдаҕына бары тахсан  хайыһардыыллар, ойуурга сылдьаллар. Тыаҕа сылдьан оҕолор өбүгэ сиэрин-туомунүөрүйэхтэрин билэллэр, айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыаҥҥа үөрэнэллэр. Куприяновтар бэйэлэрин оҕолорокыра эрдэхтэринэ бары эһэлээх эбэлэрин олорбут, үлэлээбит Сэргэлээх сайылыгар сылдьан, Уһун Күөлгэ сөтүөлээн, балыктаан, ас астанан, күннэрин сэргэхтик атаараллара. Аны билигин сиэннэрин кытта сайылыкка сынньанар биир үтүө өйдөбүлү хаалларар тэрээһин буолла. Эһэлэрэ сиэннэрин балыктыырга, харбыырга үөрэтэр. Сайыннары, кыһыннары эмтээх үүнээйи арааһын хомуйаллар.  Эбэкэпсииринэн,  аптекаттан эмтэри ылбаттар эбит, оҥорбут эмтэринэн сылы быһа бары эмтэнэллэр, чэбдигирэллэр.

Эбэлээх эһэ бэйэлэрин дьоҕурдарынан, талааннарынансиэннэрин интэриэстэрин тардаллар, уһуйаллар. Улахан сиэннэрэ Айтал эһэтин кытта гитараҕа оонньуур, дьарыктанар.  Эһэлэрэ Григорий эдэр эрдэҕиттэн музыканан, гитаранан үлүһүйэр. Нэһилиэккэ  вокальнай-инструментальнай бөлөх сөргүтэннэр, ыллыы-туойа сылдьаллар. Григорий Васильевич санаторнай интэринээт-оскуола көрдөһүүтүнэн оҕолору гитараҕа дьарыктыыр.

Куприяновтар уруккутугар бэйэлэрин  оҕолорун хомуска уһуйан,  дьиэ кэргэнинэн элбэхтэ араас кэнсиэртэргэ, фестивалларга кытталлара. Оҕолор “Хотугу сулус” өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэргэ, улахан уол Павел Москваҕа тиийэ ситиһиилээхтик кыттыбыттара. Аны билигин сиэннэрин хомуска кыралаан эрчийэллэр.

Дьэ ити курдук, эһэлээх эбэ сиэннэригэр үлэнэн, араас дьарыктарынан  интэриэһи тардаллар, бэйэлэрэ холобур буолаллар. Виктория Павловна этэринэн, аныгы оҕолор компьютерга, төлөпүөҥҥэ олус ыллардылар. Ол иһин кинилэр биир үксүн сиэннэрин аралдьытаары, эт-сиин өттүнэн кыахтаах, доруобай буоллуннар диэн дьарыгыраллар. Эбэ, эһэ сүбэлэрэ: сиэннэри бииргэ, тэҥҥэ иитиэххэ, илдьэ сылдьыахха наада, үлэҕэ эрчийиҥ, элбэхтик кэпсэтиҥ, сүбэлээҥ, амалааҥ, бэйэҕит сөбүлүүр дьарыккытынан холобур буолуҥ.

Эһэлээх эбэ үөрүйэхтэринэн айылҕалыын алтыһа, саха тылынан саҥара, кэпсэтэ, үлэҕэ эрчиллэн  иитиллибит сиэннэр үтүө дьон буола улаатыахтара диэн эрэнэ хаалабын.  

  Сардана Кириллина, Покровскай к.