Саха киһитигэр былыр-былыргыттан муҥхаҕа сылдьыы бэйэтэ бырааһынньык. Өктөм олохтоохторо муус аннынан муҥхалааһыны тэрийдилэр.
Нэһилиэк ытык киһитэ Сергей Андреев муҥхатынан өктөмнөр өрүү муҥхалыыллар. Муҥха түһүөхтээх күөлүгэр олохтоохтор сүбэлэһэн баран, нырыыһыттары ыыттылар. Туона үктээччи киһи муҥха туонатын оҥордо. Сорох эр дьон ойбон аллардылар. Муҥхатүһэр чардаатын алларан үтүмэх маһын түһэрэн үлэлээн бардылар. Бу кэмҥэ М.Е. Николаев аатынан Өктөмнөөҕү Үөрэх-билим киинин дириэктэриттэн Юрий Васильевич Шадринтан кылгастык санаатын үллэстэригэр көрдөстүм.
—Сахалар өбүгэлэрбититтэн кэлбит төрүт үгэспитин күһүҥҥү муҥханы былааннаабыппыт ыраатта. Ол быһыытынан Өктөмнөөҕү Үөрэх-билим киинин иһинэн Алексей Андреев бэрэссэдээтэллээх аҕа түмсүүтэ баар, онон төрөппүт аҕаларга уонна эр дьоҥҥо ыҥырыы ыыппыппыт. Ол быһыытынан түмүллэн-хомуллан муҥхалыы сылдьабыт. Манна өссө биһигини кытта бииргэ Өктөм нэһилиэгин олохтоохторо бааллар, — диэтэ.
Чочумча буолаат көҕөлөөх мастаах киһи ойбон иһиттэн үтүмэҕи тутан ылла, салгыы бэчимэни соһон истэ, ити курдук үлэ салҕанан барда. Муҥха «кынаттарын», онтон “ийэтин” түһэрдилэр, бу кэмҥэ балыгы күрэтэн нырыыһыттар уу түгэҕин былыыгын буорун көбүтэр гына ууну буккуйан бииртэн биир ойбоҥҥо кэлэн истилэр.
— Өктөмнөөҕү Үөрэх-билим киинигэр 2000 сыллаахтан үлэлиибин, ол иннинэ Өктөм орто оскуолатыгар үлэлээбитим. Билигин оҕолору Эбии үөрэхтээһиҥҥэ сөбүлүүр дьарыктарыгар уһуйабын, үөрэтэбин. Урут эмиэ сэргэх, үчүгэй түмсүүлэр бааллара, онно Лугинов Василий диэн уруккута учуонай уонна Андреев диэн дьон бу муҥханы олус үчүгэйдик тэрийэн ыыталлара. Ити хамсааһыннар сөргүтүллүбүттэрэ үчүгэй. Ол иһин бу дьоннорбун кытта тэҥҥэ сылдьарбыттан наһаа үөрэбин. Урутманнык күөллэри кэрийэ сылдьан муҥхалаан биирдии куул балыктаах барааччыбыт. Бүгүн дьоммут туруммуттара да бэрт, күммүт да үчүгэй буолан Байанайбыт сөбүгэр күндүлээтэ, — диэн Өктөм нэһилиэгин олохтооҕо Иннокентий Дормидонтов үөрүүтүн үллэһиннэ.
Муҥхаҕа кэлбит дьон ким тугу сатыырынан үөрэ-көтө, сытыытык, сылбырҕатык туттан көхтөөхтүк үлэлээтилэр. Муҥха түспүт эбэтэ олохтоохтору боссоото, Күөх Боллох тойон “мичик” гынна.
Уйбаан УЙГУУРАП.