Историяны сэгэтэн
Маннык ааттаах үлэни бэлэмнээн Хаҥалас уустарын Саха сиринэн тарҕаныытын, улууспут историятын чопчулуурга холонуунан өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай-практическай конференцияҕа Халыма хаҥаластарын сэдэх сонун кэтэн кэлэн кыттыбыт Евдокия Ефимовналыын билистим.
Ойтон кыраайы үөрэтээччи Прокопий Ноговицын бу сон туһунан хаһыаппытыгар хас да сыллааҕыта Орто Халымаҕа баран кэлээт суруйан турар. Конференция иннинэ дьиктиргии көрөн эриэккэс сону кэрэхсээн кэтэ сылдьар далбар-хотуну таба тутан кэпсэтэ түстүм:

Төһө даҕаны бастаан Хаҥалас түҥ былыргытын ырытар бастакы секцияҕа барыахпын баҕара сырыттарбын, тиийдим. Евдокия Ефимова, кырдьык, бастакынан дакылааттааччы буолла. Таҥас историятын билиһиннэриигэ регламент быһыытынан төһө даҕаны сэттэ эрэ мүнүүтэ бэрилиннэр, Халыма учуутала түргэн тэтимнээхтик дакылаатын кылгатан хаҥаластар хотойдоох соннорун презентацияны туһанан билиһиннэрдэ. «Сахалар» кинигэни аахпытын түмүгүнэн этнограф Вацлав Серошевскай, Сэһэн Боло суруйууларыгар тирэнэн чинчийбитин, хайдах Хаҥаластан саха дьоно кэлэн Хоту сиргэ олохсуйбуттарыттан, сүөһүнү-сылгыны тутан олорбуттарын кылгастык аҕынна, Америкаттан XVII-с уйэҕэ Джезупповскай экспедиция 600-чэкэ экспонаты Халыматтан илдьибитин эттэ. Евдокия Даниловна инники көрсүһүүбүтүгэр, бэйэтэ Орто Халыма Эбээх нэһилиэгин төрүт олохтооҕо буоларын, оскуолаҕа 35-с сылын үлэлиирин, алта төгүл Олоҥхо аһыахтарыгар, улахан тэрээһиннэргэ кыттыбытын, өрүү бастыыр этин, 2023 сыллаахха саха тылын учууталларын мунньаҕар сылдьыбытын, Бүтүн Россиятааҕы күрэхтэргэ эмиэ лауреаттаабытын, Хаҥаласка Олоҥхо ыһыаҕар Аан дархан оһуокай этээччи буолбутун этэн аһарбыта.
Дьэ, дэгиттэр учуутал эрэ буолбакка, талааннаах артыыс сылдьар эбит. Маннык эрчимнээх, историяҕа элбэх билиилээх-көрүүлээх учууталга үөрэнэр Эбээх оскуолатын оҕолоро абыраммыт ыччаттар дии санаатым уонна хаҥаластартан силис тардан аатыран-сураҕыран олороллоруттан астынным.
Вацлав Серошевскай «Сахалар» кинигэтигэр Халыма улууһугар саҥыйаҕы Хаҥалас нэһилиэгин ыстаарастатын балта, аатырбыт кыраһыабай Акулина кэтэрэ диэн суруллубутун кэпсээтэ.
Саҥыйыҕы сыбаайбаларыгар эдэр дьоҥҥо кэтэрдэллэрин суруйбут, эдэрдэр холбостохторуна өссө хотуннарыгар бэлэхтииллэр диэбит. Киһи өллөҕүнэ саҥыйаҕы кэтэрдэн баран көмөллөрүн эппит. Тиһэҕэр, Хоту ойуун кыырар таҥаһа суох буоллаҕына, дьахтар саҥыйаҕын кэтэн баран көрүүлэнэрэ диэбит («Сахалар», Халыма улууһа, 1883 с.). XVII уйэттэн сахалар сону кэтэр буолбуттарын бу кинигэҕэ ыйбыта баар.
Дьэ, итинник, олус киһи кэрэхсиэх, сөҕүөх сонун дакылааттары бу күн иһиттибит уонна бу Евдокия Ефимова курдук чинчийээччилэр баалларыттан астынныбыт.
Людмила Аммосова.