Хаҥалас снайпердара
Хачыкааттан кыраайы үөрэтээччи, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, Хаҥалас, Хачыкаат нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, элбэх кинигэ ааптара Гаврил Герасимов сэрии кыттыылаахтарын аатын сурукка тиһэн үйэтитэн хаалларбыта. Бүгүн биһиги биир дойдулааҕын туһунан суруйуутун билиһиннэрэбит.
Буотама үрэҕи биһиги эрэ оройуоммут дьоно буолбакка, Саха сирин үгүс дьонноро билэллэр. Былыр Буотамаҕа тимири уһаараллар этэ диэн кэпсииллэрэ, ол суола-ииһэ билигин даҕаны баар.
Бу үрэх үрдүгэр 1924 сыллаахха алтынньы бүтүүтүгэр Николай Федорович Ефимовка уол төрөөбүтэ. Ваня диэн ааттаабыттара. Уолчаан Булгунньахтаах оскуолатыгар сэттис кылааһы бүтэрбитэ, онон үөрэнэн бүппүтэ. Ол эрээри кини “бэйэ университетын” ааспыта. Иван Ефимов төрөөбүт колхоһугар үлэлээбитинэн барбыта.
Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмыта. Иван үгүс биир дойдулаахтара Ийэ дойдуларын көмүскэлигэр ыҥырыллыбыттара, оттон кини сааһа туола илигэ, онон колхозка үлэлии сылдьыбыта. Ийэ дойдуну көмүскээччилэр кэккэлэригэр киирэр уочарата 1942 сыллаахха атырдьах ыйыгар кэлбитэ. Сыл устатыгар Иван Николаевич полковой оскуолаҕа үөрэммитэ, ону бүтэрэригэр сержант званиетын иҥэрбиттэрэ.
Сержант Ефимов 1-й Прибалтийскай фронт резервэтин дьаһалыгар ыытыллыбыта уонна фронт чаастарыттан биирдэһигэр, оһуобай отдел охранатыгар сулууспалаабыта. Фроҥҥа баран иһэр эшелону бомбалааһын кэмигэр Иван Николаевич чэпчэкитик бааһырбыта уонна Ульяновскай куоракка госпитальга эмтэнэн баран, Забайкальскай фроҥҥа ыытыллыбыта. Кинини снайпердар роталарыгар ыыппыттара. 1945 сыллаахха атырдьах ыйын 9 күнү кини сулууспалыыр полката империалистическай Японияны утары сэриигэ кыттыбыта. Кыраныыссаттан Хайаларга диэри Иван Николаевич саллаат ыарахан олоҕун ааспыта, японскай самурайдары үлтүрүспүтэ. Ол кэнниттэн полк Хайлартан соҕуруу баар үрдэли ылыыга быраҕыллыбыта. Үрдэл иһин кыргыһыы олус дьаныардаах уонна кырыктаах буолбута, полк кэккэтигэр 100-тэн тахса эрэ саллааттар уонна офицердар ордубуттара. Саха сириттэн сылдьар Иван Ефимов элбэх бойобуой табаарыстарын уонна доҕотторун сүтэрбитэ. Самурайдар үрдэли былдьаан ылаары элбэхтик тииспиттэрэ. Киниттэн тулатынааҕы сир үчүгэйдик көстөрө. Самурайдар сотору-сотору кимэн киирбиттэрэ, ол эрээри улахан сүтүктэнэн төннөллөрө. Өстөөхтөр кимэн киириилэрин самнарыыга биһиги биир дойдулаахпыт Иван Ефимов активнайдык кыттыбыта. Кини Саша Петренколыын лейтенант Матвеев бирикээһин толорон өстөөх пулеметун расчетун суох оҥорбуттара уонна японскай пулеметунан өстөөҕү ытыалаабыттара. Өстөөх кимэн киириитэ иккис күнүгэр эмиэ салҕаммыта, ол эрээри төттөрү охсуллара. Бу охсуһуулартан биирдэстэригэр Украинаттан сылдьар Саша Петренко хорсуннар өлүүлэринэн охтубута, оттон биһиги биир дойдулаахпыт Иван Ефимов бааһыран госпитальга ыытыллыбыта. Кини госпитальга Квантунскай армия үлтүрүтүллүбүтүн, самурайдар бэриммиттэрин туһунан билбитэ. Иван Николаевич хорсун быһыытын иһин «Бойобуой үтүөлэрин иһин» уонна үс атын бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта.
1943 сыллаахха сайын Иван Николаевич төрөөбүт оройуонугар төннөн кэлбитэ уонна партия райкомун дьаһалынан Покровскайдааҕы леспромхозка араас дуоһунастарга үлэлээбитэ. 1955 сыллаахха партия райкомун рекомендациятынан потребкооперация систематыгар барбыта, онно күн бүгүнүгэр диэри үлэлиир. Иван Николаевич продавецтан сельпо председателин солбуйааччыга тиийэ үүммүтэ. Коммунистическай үлэ ударнига, партийнай бэро уонна профсоюз месткомун чилиэнэ, Ефимов распотребсоюз үлэһиттэригэр элбэх өрүттээх үлэни ыытар.
«Өйдөбүнньүк кинигэттэн», 2005 с.