«Кэм» сурунаалы «Ааҕар Саха сирэ» түмсүү, Саха сирин суруйааччыларын Ассоциацията, «Көмүөл» кинигэ кыһата таһаараллар.
Редактора – Борис Павлов-Кэм, суруйааччы, СӨ үтүөлээх суруналыыһа, «Көмүөл» кинигэ кыһатын салайааччыта. Биһиги, хаҥаластар «Хаҥыл» сурунаалбыт курдук, историческай-культурологическай, өссө уус-уран сурунаал. Редколлегияҕа бааллар Саха өрөспүүбүлүкэтигэр биллэр ааттаах-суоллаах дьон, ол иһигэр Иван Шамаев, Матрена Попова, Надежда Осипова, Саргылаана Ноева, сүрүн эрэдээктэри солбуйааччы, о.д.а.
Сурунаал киирии тылыгар «Сахаҕа «ыксатыма, кэмэ кэлиэ» диэн өйдөбүл баар. Туох барыта бириэмэлээх, кэмнээх-кэрдиилээх диэн. Хаһан эрэ бэйэ киинэтэ саха интеллигенциятын биир саамай ыра санаата этэ. Казахтар киинэлээхтэр, узбектар студиялаахтар, киргистэр бэйэлэрэ усталлар, биһиэхэ – суох. Билигин Саха киинэтэ Россияны эрэ буолбакка, аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймаата. Кэмэ кэллэҕэ… Омуктар сайдыылара араас, биир тэҥ буолбатах. Онно өйдүүгүн төрөөбүт тыл суолтатын. Омук, норуот күүһэ итиннэ көстөр эбит. Ийэ тылларын, итэҕэллэрин, төрүт өйдөбүллэрин тутан хаалбыт, ону сайыннарбыт омуктар сайдыылара киэҥ, кэскиллээх, ыччаттара сытыылар, таһаарыылаахтар. «Хараҥаны үөҕэ олоруох кэриэтэ бэйэҥ саатар биир чүмэчини умат» — дииллэр эбит былыр өйдөөх дьон. Ити сорук бүгүн хас биирдиибит иннигэр турар быһыылаах.. Төрөөбүт тылбыт, ийэ итэҕэлбит, өйбүт-санаабыт туһугар хас биирдии төрөөбүт норуотун туһугар ыалдьар киһи турууластаҕына эрэ сайдыы баар буолуо», — диир редактор Борис Павлов.
Маннык сурунаал тахсара кэмэ кэллэҕэ. Киһини кэрэхсэтэр сурунаал РНА СС Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктар проблемаларын институтун үрдүкү научнай үлэһитэ, филология наукатын кандидата Саргылана Ноева «Өксөкүлээх Өлөксөй «Саха дьахталларын мэтириэттэрэ» айымньытын туһунан” «Тэтим» НХиК Саха араадьыйатыгар «Аартык» биэрии таһаарыытынан арыллар. Бу балаҕан ыйын 23 күнүнээҕи кэпсэтии Татьяна Степанова артыыс Лена Марковалыын, Александр Ноговицынныын кэпсэтиитэ. Биир артыыс испэктээххэ оонньуур…. Өксөкүлээх сүүстэн тахса сыллааҕыта суруллубут айымньытын тыла-өһө тыыннааҕын, туруорар проблемата билигин да тоҕоостоҕун сөҕөҕүн, бу дьахталлар мэтириэттэрин нөҥүө киһи уустук айылҕалааҕын арыйбытын көрөргө ыстатыйа туһуланар.
Сурунаал история чахчыларыттан саҕалаан күннээҕи проблемалары, култуура, итэҕэл, тыл эйгэтин сырдатар, толкуйдатар – саха музыката, киинэтэ, ойуута-бичигэ, норуот чаҕылхай дьонун, маастардарын, уустарын тустарынан киһи кэрэхсиир ыстатыйалардаах. «Абылаҥ» диэн рубрикаҕа эдэркээн хоһоонньуттар айымньылара баар.
Иккис нүөмэргэ Харысхалбыт «Эргиллиэм хайаан да!» кинигэтиттэн санаалар, интеллигенция уонна саҥа былаас темата олохпут тыйыс чахчылара… Худуоһунньуктарга, артыыстарга, суруйааччыларга суруйуулар — ырытыылардаах, анаарыылардаах… Ол быһыгар «Уус тыл» рубрикаҕа «Экзамен» диэн Борис Павлов киһини долгутар сиэр-майгы туһунан кэпсээнэ. Буойун суруйааччы Тимофей Сметанин доҕоро Петр Обутов туһунан Ефросинья Ноговицына, Ойуунускай аатынан литературнай түмэл научнай үлэһитин айымньыта, «Лоокут уонна Ньургуһун» киинэ, «Абылаҥ» рубрикаҕа «Улуу куйаар билиитэ» Туйаара Нутчина сонун суруйуулара о.д.а.
Тугу астына көрдүм? Элбэх эйгэни хаппыт суруйуулары, дьикти, хатыламмат тыыннаах хаартысканан дьүһүйүүнү, сонун санаалары, ырытыылары, историческай чахчылары, олоҥхоҕо нууччаттан киирии тыл туттуллуутугар ааҕааччы ырытан көрүүтүгэр тиийэ уустук суруйуулары. «Илин», биһиги «Хаҥыл» сурунаалбытыгар курдук, дьоһуннаах суруйуулары, саҥа кэми саҥа «Кэмҥэ». Сүрүн ыстатыйалар ааптардарынан туспа көрүүлээх, чахчыларга тирэҕирэн утумнаахтык дьарыктанар, дьыаланы ылсан үлэлиир учуонайдар, суруналыыстар, суруйааччылар буолаллара итэҕэтиилээҕин эмиэ бэлиэтиэ этим.
Сурунаал бэйэтин ааҕааччытын булла дии санаатым. Онно сирдьитэ – эрэдээктэрэ да диэтэхпинэ сыыспатым буолуу, Кэмин түһэн биэрбэт киһи. Ааҕыахпын баҕардым кини судургу эрээри уот харахха этиллэр уус-уран тыллардаах толкуйдатар хоһооннорун. Кэмэ кэлиэ, бука, билсиэхпит. Хайааҥ да булуҥ «Кэми», кэми кытары тэҥҥэ хардыылыырга!
Түгэнинэн туһанан Борис Ивановиһы үбүлүөйдээх күнүнэн уонна соторутааҕыта Россия суруйааччыларын интернациональнай сойууһун Василий Белов аатынан литературнай бириэмийэни ылбытынан истиҥник эҕэрдэлиэҕиҥ!
Людмила Аммосова.