Историяны сэгэтэн
Бу бастакы хаартыска 1950-с сыллардааҕы, хоточчулар 1-кы Дьөппөҥҥө ыһыахтыы кэлэн бэлэмнэнэ сылдьаллара көстөр. Лүһүгүр тэлиэгэнэн айаннаан тиийдэхтэрэ... Хаартысканы Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, Саха АССР үтүөлээх учуутала, 1-кы Дьөппөҥҥө элбэх көлүөнэ ыччаты үөрэппит, сырдыкка-кэрэҕэ угуйбут Роман Васильевич Скороходкин архыыбыттан сиэнэ кыыс Саргылана Романовна Васильева (Скороходкина) булан ууруна сылдьар эбит.
Тоҕо лүһүгүр диэнин билээри саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьытыгар көрдөххө, лүһүгүр — тыаһы үтүктэр тыл. Улахан, ыарахан эттик туох эмэ кытаанах үрдүгэр түһэн охсуллан, хамсаан ылар бүтэйдиҥи тыаһа.
Былыр өбүгэлэрбит айаҥҥа, үлэҕэ элбэхтик туттар тэриллэрэ эбит. 2-с хаартыскаҕа көстөрүнэн мас көлүөһэлээх лүһүгүр тэлиэгэ — Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр Чурапчы көһөрүүтүн харах уулаах историятын чахчыта буолар. Бу мас тэлиэгэни Чурапчы олохтооҕо Аммосов Николай Николаевич – Торуойап Ньукулай сэриигэ барыан иннинэ оҥорбут диэн суруллар. Кэлин, 90-с сылларга, чөлүгэр түһэриллэн, өрөмүөннэнэн баран 2010 сыллаахха Емельян Ярославскай аатынан музейга биэрбиттэр, билигин сэдэх экспонат буолан турар.
1942 сыллаахха, Чурапчы оройуонун хоту көһөрүү дьаһалынан, маннык тэлиэгэнэн 160 км Аллараа Бэстээххэ диэри сорох нэһилиэк икки күн, сорохтор үс—түөрт күнустата айаннаан, салгыы борокуотунан устаары биэрэккэ кэлбиттэрин туһунан чурапчылар ахтыы кинигэлэригэр суруллубут. Айан суолугар мастан оҥоһуллубут (бэс эбэтэр тиит мастан) көлүөһэ аалыллан буруолаан, умайан да тахсар түгэннэрэ баар эбит. Ол иһин ынах хойуутунан (навоз) сойутар гына сотоллор эбит. Аара алдьаннаҕына мас кэрдэ охсон көлүөһэтин саҥардан, оҥорон биэрэн, салгыы айаннаан, эрэй-моһол бөҕөтүн көрсөн Бэстээх биэрэгин буллахтара...
Лира Яндреева, Хоточчу с.