Хаҥалас улууһун Малдьаҕар 2-с нэһилиэгэр, Улахан-Аантан Булгунньахтаахха барыыга, Умнас суолун уҥа өттүгэр, Дьокуускайтан кэлиигэ 141 км., суол хаҥас өттүгэр, Хаастаах сайылыкка Оҕо таас диэн ааттаах, сымара таас күрүөлэнэн сытарыгар, өрөспүүбүлүкэбит дьоно, Лабыдьа хайаларыгар көрөөрү айанныыр туристар, айаннаан иһэн тохтоон, эбэтэр анаан, ааттаан-суоллаан кэлэн элбэхтик сылдьаллар. Бу таас оҕолонуон баҕарар дьон баҕа санаатын, көрдөһүүтүн толорор диэн, өр оҕоломмокко сылдьан баран,бу кэпсиир тааспыттан кэлэн көрдөспүт дьон оҕоломмуттарын туһунан кэпсээннэр бааллар. Бу таас туһунан куйаар ситимигэр, Оҕо таас диэн суруйдахха элбэх суруйууну булан ааҕыахха сөп.
Тааска, лингвист учуонай, саха норуотун суругун-бичигин төрүттээбит Семен Андреевич Новгородов алпаабытынан хаһыллан суруллубут, маннык ис хоһоонноох сурук баар: «Бу Н.И.Пудов ньыгыл таас уола буолар. Бу тааhы Чочуобуна күрбэтиттэн муус устар ый 10 күнэ 1928 с. тиэйэн аҕаллым, кэнэҕэски ыччат оҕолорум, дьоннорум көрө сырыттыннар диэн. Мин өлбүтүм кэннэ миигин саныы-ахта сырыттынар диэн. 62 сааспар, тыыннаах сылдьан Ньукулай Ипполитович Пудов». Бу хаартыскаҕа көстөр сымара таас, уһуну-киэҥи анаарар, дириҥ толкуйдаах, Николай Ипполитович Пудов диэн, нэһилиэкпитигэр кинээстээбит, Бөртө киһитин аатын үйэлэргэ ааттата сытар.
Николай Ипполитович Пудов диэн кимий?
Бөртөлөр, Хаҥалас улууһа / редкол.: М. И. Ефремов П. И. Максимова уо.д.а./. – Дьокуускай: Кытыл, 2016 с — 484 с. кинигэ 142 сирэйигэр Посемейный список на 1926-1927 гг. Округ Западно-Кангаласский. Наслег 2-й Мальжагарский. Составлен 10 августа 1927 г. киирэн булбутум Пудов Николай Ипполитович 121 киһинэн испиисэккэ суруллубут. 62 саастаах. Ойоҕо Дарья Инн. диэн эбит, сааһа 48. Оҕолоро суох, иккиэлэр эрэ. Итинтэн көрдөххө оҕолоро суоҕа чахчы эбит. 1865 сыллаахха төрөөбүт.
Эмиэ ити кинигэ 155 сирэйигэр «Нэһилиэги салайан олорбут өбүгэлэрбит, кинээстэр, сэбиэттэр, баһылыктар» диэн ыстатыйаҕа Николай Ипполитович Пудов 22.02.1893-1896 сылларга нэһилиэкпит кинээһэ эбит, Ф.41и. Оп.1 Д. 1404. Л.6, 7, 8, 10 архыып докумуонунан бигэргэтии ыйыылаах. 28 сааһыттан нэһилиэкпит кинээһэ эбит.
Егоров Николай Прокопьевич «Бөртөлөргө – дойдум дьонугар» кинигэтигэр (хомуйан оҥордо М. В. Кононова) – 2-с тахс. – Дьокуускай, медиа-холдинг «Якутия», 2012-120стр. 1921 сыллаахха кыһыл бартыһаан Максимов Баһылай Иосипович, Пудов Николай Ипполитобыһы тутаары быһылаан буолбутун суруйар. “Пудов обургу бельгийскэй «Браунинг» бистэлиэтин утары туппутунан Логлуорга тиийэн кэлбит. Логлуор кыыһыран мэһэйдиир киһини түөрэ бырахпыт уонна ытаары саатын өрө көтөҕөн эрдэҕинэ, эмиэ ол киһи хаһыытаабытынан куоска курдук бинтиэпкэҕэ иилистэ түспүт. Онон Логлуор кыайан ыппатах. Ол киһини кытта сосуһа турдаҕына, Пудов Николай мэһэйдиир киһи хонноҕун аннынан илиитин уган баран, бистэлиэтинэн ытан чаҕылыппыт. Максимов Баһылай хаһыытаабытынан дьиэ аанын тиэрэ анньан хаарга тиэрэ кэлэн түспүт.
Бистэлиэт буулдьата Баһылай тоңолоҕун уҥуоҕун дьөлө көтөн ааспыт, онон Логлуор бааһыран, хаһыытыы-хаһыытыы, түөрт атахтаан тиэргэҥҥэ хаама сылдьыбыт. Ол сырыттаҕына, Пудов өлөрөөрү, киниэхэ иккиһин кэлбит уонна бистэлиэтин сиһигэр тирээн баран, 2-3 төгүл ыта сатаабыт да, бистэлиэтэ харан, кыайан ыппатах. Ити курдук араас түгэннэр мэһэйдээн, кинилэр, Максимов уонна Пудов, тыыннаах хаалбыттар.
Ол быһылаан кэнниттэн Пудов Н. И. сыарҕалаах акка олорон хоту диэки куоппут. Кини тыаҕа күрээбит.” Былаас уларыйан, биир дойдулаах дьон өлөр-тиллэр киирсиилэрэ буолан ааспыта кэпсэнэр. Сэбиэскэй кэмҥэ Пудов Н. И. туһунан кэпсээбэт этилэр.
Ити суруллубут быһылаан кэннэ, 6 сыл буолан баран Николай Ипполитович, оҕо тааһы Чочуобунаттан таһаарбыт эбит.
Аны бу тааспыт быыппастар былчыҥнаах, күүстээх-уохтаах дьоммут күүстэрин холонон көрөр таастара буолар эбит. Оҕо таас ыйааһынын ким да ыйаан көрбөтөх буолан баран, бу тааһы быһа холуйан 20 буут – 320 киилэ буолуо дииллэр. Бу тааһы биир дойдулаахпыт Күүстээх Баһыы – Семенов Василий Дмитриевич көтөхпүтэ диэн кэпсээн баар, онтон ааспыт үйэ 80- сылларыгар аатырбыт спортсмен, Дьааҥы Күүстээҕэ — Иван Иванович Горохов, Орджоникидзевскай оройуонун исполкомун председателинэн үлэлии сылдьан көтөҕөн көрбүт, Иван Ивановичтан бэйэтиттэн ыйыппыттарыгар, салгын киллэрбитим, диэбит эбит.
Санатан суруйдахха, Семен Андреевич Новгородов өлбүт сылыгар, 1924 сыллаахха 2-с Малдьаҕар оскуолатыгар Семен Андреевич Новгородов аатын иҥэрбиттэр. Биһиги нэһилиэкпит дьоно үөрэҕи, билиини оччоттон да, биһирииллэрин туоһутунан буолар.
Оҕо таас, күн бүгун Семен Андреевич Новгородов оҥорбут, маҥнайгы сахалыы алпаабытынан (латыынныссанан) суруллубут, Сахабыт сиригэр чороҥ соҕотох өйдөбунньүкпүт буолар.
Саргылана Осипова, Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай сулууспатын туйгуна. Улахан Аан с.