Булгунньахтаахха «Арыы баһа» диэн сиргэ «Сылгыһыт күрэҕэ» VIII төгүлүн ыытылынна. Быйылгы күрэхтэһиигэ Улахан Аантан «Бөртө» сылгы собуота, итини таһынан Нөмүгүттэн, I Дьөппөнтөн уонна I Малдьаҕар икки хамаанданы туруорбуттар, уопсайа 5 хамаанда кытынна. Тэрээһин, хамаандалар анал формалаах сэлэлии хааман киириилэриттэн, алгыстан саҕаланна.
Тотоойу эмис эттээх күөстээх дьоһуннаах эбиэт кэнниттэн,күрэхтэһии саҕаланыан иннинэ кыттааччылар сэрэбиэй тартылар. Cылгыһыт күрэҕэ барыта түөрт түһүмэхтээх. 1 түһүмэххэ 18-гар дылы саастаах уол оҕо 100 миэтэрэ ыраахха ыҥыырын, үүнүн, иҥэһэтин туппутунан 100 м сүүрдэ. Салгыы аттарын ыҥыырдаат, эрийэ-буруйамэһэйдэри туораатылар. Кэлэр түһүмэххэ бэрэмэдэйи ырдан баран көтүттүлэр. Биир түһүмэххэ сылгыны сыарҕаҕа көлүйдүлэр, бэрэмэдэйдэрин тиэннилэр. Аныгыскы түһүмэххэ ааттарын сыбыдахтаан баран сүүрдэн, сиргэ сытар «Куобах» диэн ааттанар мөһөөччүгү сиртэн сорох ат үрдүттэн, сорох атыттан ыстанан түһэн ыллылар уонна биэтэккэ «Куобахтарын» тимир буочука иһигэр бырахтылар. Ити курдук хас түһүмэх ахсын түргэн-тарҕан туттуулаах сылгыһыттар илин-кэлин түһүстүлэр. Күрэххэ ыраахтан-чугастан көрөөччү–ыалдьааччы син балай эмэ кэлбит. Кыһыл Үрүйэттэн кэлбит көрөөччү Борис Артамонов күрэх туһунан санаатын маннык үллэһиннэ:
— Сылгыһыттар күрэхтэрин тэрээһинэ олус үчүгэй. Ас-үөл дэлэй, көрөөччү элбэх. Быйылгы күрэххэ үчүгэйэ диэн оҕолору кыттыһыннарбыттар, онон кэлэр сылларга маннык тэрээһиннэр өссө интэриэһинэйдик ыытыллыахтара дии саныыбын. Кэтээн көрдөххө, Нөмүгү сылгыһыттарынбэлэмнэрэ ордук эбит. Кинилэр кэннилэриттэн хоточчулар иккис иһэллэр. Мин бэйэм дьоммор, хоточчуларга, ыалдьабын, — диэтэ.
Сүрүн күрэхтэри таһынан быйылгы тэрээһин бырагыраамата сонун күрэхтэһиилээх буолла. Булгунньахтаахха тэрийээччилэр сүбэ-мунньахтарыгар, I Дьөппөн нэһилиэгин тыа хаһаайыстыбатыгар исписэлииһэ Петр Марков этиитинэн саҥа, сонун көрүҥү — «Аттан суулларсыыны» киллэрбиттэр. Ол курдук былыргы түүр омуктар буоларбытынан, аттан суулларсыы күрэҕэ бэрт ыһыылаах-хаһыылаах барда. 8 эр бэрдэ, тэтиэнэх сылгыһыт уоланнар күөн көрүстүлэр, суулларыта тардыаластылар. Бэртэн бэрт, Нөмүгү ыччата Андрей Михайлов “Сыыйылла” диэн атынан бары утарсааччыларын барыларын аттарыттан охтортоон муҥутуур кыайыылаах буолла уонна сүрүн бирииһи – 50 тыһ солкуобайдаах туоһу суругу тутта.
«Сылгыһыт күрэҕин» сүрүн тэрийээччи, Тыа хаһаайыстыбатын департаменын салайааччыта Андрей Архипов күрэхтэһии тэрээһинин туһунан бу курдук эттэ:
— Күрэхпит түһүмэхтэринэн көрдөххө, кыттааччы хамаандалар олус бэлэмнэммиттэр. Түөрт түһүмэхтээх күрэхтэһии кэнниттэн Нөмүгүттэн Уйбаан Ушницкай хапытааннаах Нөмүгү хамаандата 8 мүн 05 сөк бириэмэлээх бастаата уонна 50 тыһ солкуобайдаах туоһу суругу тутта. Иккис миэстэҕэ Хоточчу сылгыһыттара таҕыстылар, бириэмэлэрэ – 8 мүн 30 сөк. Кинилэр 40 тыһ солкуобайсуумалаах туоһу сурук ылан үөрдүлэр-көттүлэр. Үһүс бириистээх миэстэҕэ Булгунньахтаах 1-кы хамаандата 9 мүн 22 сөк көрдөрүүлээх тигистэ. Күрэхпит этэҥҥэ ааста, өрөспүүбүлүкэ сылгыһыттарын күрэҕэр барарга бэлэммит. Быйылгы “Сылгыһыт күрэҕэр” хамаандалар төһө да аҕыйах буоллаллар, илин-кэлин түсүһүүлээх түһүмэхтэр буоллулар. Биири бэлиэтээн эттэххэ, оҕо дьону сылгыга сыһыаран кытыннарбыттара кэрэхсэбиллээх.
Уйбаан УЙГУУРАП,
ааптар хаартыскаҕа уонна видеоҕа устуута: https://t.me/gazetahangalas/36172