Суруйааччы И.П.Никифоров 110 сылыгар
Бу Сахабыт сирин классик-суруйааччыларыттан биирдэстэрэ Исай Никифоров Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа уонна биллиилээх суруналыыс биһиги оройуоммут оччотооҕу “Советтар знамялара” хаһыатын редактора этэ. Саҥа көлүөнэ ыччаттарбыт кини туһунан төһө билэллэрий, айымньыларын төһө ааҕалларый, күдээринэ истэн эрэ кэбиһэллэр дуо, маннык киһи олорон, айан-тутан, үйэлээх айымньылары суруйан ааспыта диэн. Хомойуох иһин, кинигэлэрэ улууспут да бибилэтиэкэтигэр ахсааннаах хаалан сылдьар…
Исай Никифоров өссө 1939 сыллаахха «Ыстапаан” диэн латыынныы алпаабытынан суруллубут сэһэнинэн айар үлэ киэҥ аартыгар үктэммитэ. Кинини тута кэриэтэ ССРС суруйааччыларын чилиэнинэн ылбыттара. Биһиги хаһыаппытыгар өр сылларга редакторынан үлэлээбит Мэҥэ Хаҥалас киһитэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ бу айымньыны дойдутугар эдэр сылдьан Сэбиэт хонтуоратыгар кэлэн умсугуйан, хас кэрчигэ бэчээттэнэн тахсыытын аайы манаһан туран ааҕарын суруйбутун сөҕө билбиттээхпин. Ол курдук оччолорго долгутуулаах, кэтэһиилээх, тыа киһитин утуйар уутун аймаабыт суруйуу этэ, бу сэһэн.
Билигин да Исай Никифоров суруйуулара киһини толкуйдатар айымньылар. Урут билсибит да буолларбыт, олору хос аахтахпытына даҕаны сөҕөбүт-махтайабыт, тэҥҥэ долгуйабыт, тылыгар-өһүгэр, проблеманы туруорарыгар уонна кини бэйэтин санаатын үллэстэригэр болҕомтону уурабыт, ити кэмҥэ олоххо буолбут уларыйыылартан улахан информацияны ылабыт, билиибитин хаҥатабыт. Этэргэ дылы, оччотооҕу бириэмэҕэ ыбылы киирэн ылабыт…
Кылгастык билиһиннэрэр буоллахха…
Исай Прокопьевич Никифоров Хаҥалас улууһун 5-Малдьаҕар нэһилиэгэр Кытыл Дьурааҕа 1914 сыллаахха ыам ыйын 1 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Кыра сааһыгар ревкомовец аҕатын бандьыыттар Төхтүргэ тутан илдьэн ытан өлөрбүттэрэ, ийэтэ өлөн тоҕус саастааҕар төгүрүк тулаайах хаалбыта, Сунтаар оройуонугар Тойбохойго оҕо дьиэтигэр ситэри иитиллибитэ, манна кини саха классик-суруйааччыларын айымньыларын билсибитэ. Дойдутугар кэлэн саҥа олох үөһүгэр түспүтэ, “Хороонноох” диэн артыалы тэрийсибитэ, Алдан көмүсчүттэригэр таһаҕаска сылдьыспыта о.д.а. Тэрийэр дьоҕурдаах эдэр киһини Арҕаа-Хаҥалас салалтата оройуоннааҕы Сэбиэккэ бэрэссэдээтэли солбуйааччынан, сир кэмитиэтин салайааччытын солбуйааччытынан анаабыттара, онтон МТС үлэһиттэрин уобаластааҕы идэлээх сойуустарын бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан, салгыы айар талаана арыллан бэчээт эйгэтигэр олоҕун анаабыта.
Исай Никифоров сэрии кэнниттэн биһиги хаһыаппытыгар үлэлии сылдьан Новосибирскайдааҕы үрдүкү партийнай оскуолаҕа үөрэнэ барбыта, ол кэнниттэн сэбиэскэй-партийнай үлэҕэ сылдьыбыта, ол эрээри салгыы олоҕун суруналыыстыкаҕа анаабыта, суруйааччы буолбута. Кини1949-1952 сылларга “Эдэр большевик” (кэлин “Эдэр коммунист”) хаһыакка редакторынан, “Хотугу сулус”сурунаалга эппиэттиир сэкиритээринэн, онтон оройуоммут хаһыатыгар редакторынан пенсияҕа барыар диэри үлэлээбитэ.
Исай Никифоров Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа этэ
1943 сыллаахха “Сэбиэттэр знамяларыгар” үлэлээн иһэнкини аармыйаҕа ыҥырыллыбыта, Ульяновскайга офицердар куурустарын барбыта уонна Сэбиэскэй Сойуус МаршалаГеоргий Жуков хамаандалыыр 1-кы Украинскай фронт 13-саармыйатын 112-с стрелковай дивизиятыгар сулууспалаабыта, салгыы Маршал И.С. Конев салалтатынан бу фроҥҥа сэриилэһэн Львовскай-Сандомирскай операцияҕа кыттыбыта, Украина сириттэн саҕалаан Берлиҥҥэ тиийэн урусхалламмыт Рейхстагка үктэммитэ,Бреслау куоракка старшай лейтенант званиелаах сэриини Кыһыл Сулус уордьаннаах, элбэх бойобуой мэтээллэрдээх түмүктээбитэ. 1946 сыллаахха эрэ дойдутугар эргиллибитэ уонна үлэ үөһүгэр түспүтэ, салгыы «Кыым”, “Эдэр болшевик” (“Эдэр коммунист”) хаһыаттарга ыҥырыллан үлэлии сылдьыбыта, кэлин – бэйэтин оройуонун “Лена Маяктара” хаһыатыгар редакторынан. Төһө да ыартыйар буоллар айа-тута сылдьыбыта. 1976 сыллаахха балаҕан ыйын 4 күнүгэр олохтон барбыта, көмүс уҥуоҕа Покровскайга хараллыбыта.
Аатын үйэтитии үлэтэ барар
Өр сыл олорбут Покровскайыгар Исай Никифоров уулуссата баар. Төрөөбүт нэһилиэгин 5-Малдьаҕар орто оскуолата суруйааччы аатын сүгэр. Манна сиэнэ Сергей Гребнев, баһылык Вероника Лотова, улууспут дьаһалтатын кыттыытынан оҥоһуллубут пааматынньык турар. Оскуола кэлэктиибэ сылын аайы Никифоровскай ааҕыылартан саҕалаан научнай-практическай конференцияны ыытар, быйыл бу тэрээһин өрөспүүбүлүкэ таһымнаах буолара күүтүллэр. Биһиги хаһыаппыт редакцията, бастакы сүһүөх суруналыыстарын тэрилтэтэ улуус култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга салалтатын уонна 5-Малдьаҕар олохтоох дьаһалтатын кытары кыттыһан тэрийбит улуус хаһыатыгар байыаннай-патриотическай уонна ыччаты чөл олоххо иитиигэ суруйууларга бириэмиэйэтин икки сыл буола-буолла түмэн туттарбыта сүүрбэччэ сыл буолла. Биллиилээх суруйааччы, суруналыыс, фронтовик Исай Никифоров аатын үйэтитиинэн бу үүммүт сылга Покровскайга кини өр сылларга олорбут, үгүс үтүө айымньыларын айбыт дьиэтин общественность туруорсуутунан түмэл оҥорорго Хаҥалас дьаҺалтатын өйөөн Улууспут дьокутааттарын Мунньаҕа билиҥҥи хаһаайыттарыттан атыылаһан ыларга быһаарыы ылынна.Махтал буоллун!
Людмила Аммосова.