Кулун тутар 4-7 күннэригэр Дьокуускай куоракка Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларынкиинигэр XV-с «Якутия мастеровая» уус-уран оҥоһугунан утумнаахтык дьарыгырар иистэнньэҥнэр, тимир-мас уустарын быыстапка-дьаарбаҥката Улуу кыайыы 80 сылыгар ананан ыытыллыа.
Хаҥалас улууһун талааннаах дьоно «Арчы дьиэтэ» норуот айымньытын киинин «Уран» түмсүү иһинэн үлэлии—хамсыы сылдьаллар. Биһиэхэ биир Арассыыйа норуотун, 22 СӨ норуотун, 26 СӨ норуотун уус-уран оҥоһуктарын маастардара, 14 Хаҥалас норуотун маастардара төрүт иис-уус култууратын үйэтитэ, айа-тута сылдьаллар.
Үгэс буолбут норуот уус-уран оҥоһуктар сайдыбыт көрүҥнэринэн Хаҥаласка маһынан, туоһунан, тимиринэн, муоһунан уһаныы, ювелирнай искусство, саха төрүт таҥаһын тигии буолар. Хаҥалас улууһугар тимири уһаарыыга, таптайыыга үлэ сайдан өрөспүүбүлүкэҕэ эрэ буолбакка, Аан дойдуга биллэн бэйэлэрин баай опыттарыттан үллэстэр маастардар үүннүлэр. Улууспут уустарын Александр Данилов, сахалартан соҕотох Россия оружейниктарын гильдиятын чилиэнэ, СӨ норуотун маастара, Ил Дарханын стипендиата салайар, дьоммут элбэх аан дойду таһымнаах быыстапкаларга, куонкурустарга кыттан ситиһиилэрэ үгүс.
Нэһилиэктэрбитигэр айар дьоҕурдаах түмсүүлэр таһаарыылаахтык үлэлииллэрэ хайҕаллаах. Ол курдук, 10 сыл үлэттэн толлубакка, Нөмүгү нэһилиэгиттэн «Ситим» түмсүүтэ өрөспүүбүлүкэҕэ биллэн айа-тута сылдьар.
«Ситимнэр» сыл аайы саҥаттан-саҥа үлэлэри оҥорон бастаан Нөмүгү дьонугар-сэргэтигэр таһааран, онтон улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ кыттан сүҥкэн ситиһиилэннилэр. Түмсүү үлэтэ таһаарыылаах буоларыгар нэһилиэк аҕа баһылыга Наум Устинов, улууспут патриота, кыраайы үөрэтээччи Прокопий Ноговицын, түмсүү салайааччыта СӨ норуотун маастара Дора Игнатьева өҥөлөрө улахан. Дьоҕурдаах «Ситиммит» Өймөкөөҥҥө ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар 21 көрүҥтэн турар ат симэҕин оҥорон арассыыйатааҕы таһымнаах, 5-с төгүлүн ыытыллар “Өбүгэ нэһилиэстибэтэ“ үбүлүөйдээх өрөспүүбүлүкэбит аатырбыт маастардарбыт кыттыылаах ытык хаҥаластар аттарын симэҕин оҥорон бириистээх маҥнайгы миэстэни ылан ураты кэрэни айан таһаарар дьоҕурдаах маастардар үрдүк ааты ылары ситиспиттэрэ. 2024 сыллаахха Сири симиир иһити тигэн үөрдүбүттэрэ.
«Якутия мастеровая» быыстапка-дьаарбаҥкаҕа кыттыахпыт
Улууспутуттан манна 18 киһи быыстапкаҕа, ол таһынан СӨ уус-уран оҥоһуктар маастардара Сергей Петров (Өрөгөй чорооно, Хачыкаат нэһилиэгэ), Александра Охлопкова (Тууйас, Нөмүгү нэһилиэгэ) оҥоруу куонкурустарыгар кыттыахтара.
Дьаарбаҥка-быыстапка бырагыраамата олус киэҥ. Ол курдук, Саха сиригэр Норуот маастарын күнүгэр национальнай көстүүмнээх хаамсыы буолуоҕа. «Ураннар» быйыл даҕаны тэрээһиннээхтэрин көрдөрүөхтэрэ диэн эрэнэбит. Талааннаах иистэнньэҥнэр маастар-кылаастары ыытыахтара, төгүрүк остуолларга санаа атастаһыыта буолуо. Быйылгы «Кэрэни кэрэхсээ» модельердар уонна маастардар күрэхтэригэр улууспут аатыттан СӨ норуотун маастара Анисия Фадеева кыттыаҕа.
“Уруйдан, Уус күнэ!” дьоро тэрээһиҥҥэ маастардар сыралаах үлэлэрин сыаналаан анал ааттары, наҕараадалары туттарыы П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырыгар буолуоҕа. Быйылгы үбүлүөйдээх сылбытыгар СӨ уус-уран оҥоһуктар маастардара Игнатий Константинов (Нөмүгү), Светлана Павлова (Улахан-Аан) “Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара” үрдүк аат дастабырыанньатын, бэлиэтин тутуохтара.
Түгэнинэн туһанан уус-уран оҥоһуктары искусстволарын араҥаччылыыр, сөргүтэр уонна сайыннарар биир дойдулаахтарбытыгар Норуот маастарын күнүнэн итии-истиҥ эҕэрдэ тылларын этэбит. Ытык Хаҥаласпыт аатын кэрэхсэтэ туруҥ, дьол-соргу аргыстанан, уйгу-быйаҥ олохтонуҥ!
Наталия Федорова, «Арчы дьиэтэ» норуот айымньытын киинин методиһа.