Ааспыт 2023 сыл Россияҕа Педагог уонна аҕа уһуйааччы, өрөспүүбүлүкэбитигэр Үлэ, улууспутугар Тыа хаһаайыстыбатын сылларын түмүктүүр дьоро киэһэҕэ Төхтүр нэһилиэгин баһылыга Багдарыын Кэскил Ньургун уола бастыҥтан бастыҥнар ааттарын ааттаан, дьонун-сэргэтин түһүлгэлээн түмтэ.
2023 сылга биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр физкультурнай хамсааһын 100 сыла киэҥник бэлиэтэннэ. Бу өрөгөйдөөх даатаҕа анал бэлиэ оҥоһуллубута. Бэлиэни Россия архитектордарын союһун чилиэнэ, элбэх спортивнай тэрээһиннэр эмблемаларын уонна улуу тренердэр Дмитрий Коркин, Артур Пахомов, олимпийскай чемпион Роман Дмитриев пааматынньыктарын ааптара, архитектор Сергей Лукин оҥорбут. Бэлиэҕэ сүрүн болҕомто 100 сыыппараҕа ууруллар — күрэс былдьаһыы, спорт түһүлгэтин санатар. Сүүрэн иһээччилэр көстүүлэрэ инникигэ дьулууру, өрөспүүбүлүкэҕэ спорт сайдыытын хамсааһынын көрдөрөр. Үбүлүөйдээх бэлиэ Саха сирин былааҕын өҥүнэн киэргэтиллибит. Бу маннык бэлиэни бастакынан спорду олоҕун аргыһа оҥостон ыччат дьоҥҥо бэйэ холобурунан дьарыктанан элбэх ситиһиилэрдээх СӨ спордун бэтэрээнигэр, Саха сирин төрүччүлэрин уопсастыбатын чилиэнэ, Төхтүр нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕор Николай Ильиҥҥэ Кэскил Ньургун уола туттарда.
Салгыы нэһилиэк художественнай самодеятельноһын сайдыытыгар өр сыллар устата өрүү кыттар Татьяна Борисоваҕа, Надежда Боярскаяҕа, Екатерина Барамыгинаҕа, Марианна Сысоеваҕа, Василий Шадриҥҥа култуура киинин дириэктэрэ Светлана Тапыева «Сыана бэтэрээнэ» бэлиэни туттарда.
Бэтэрээннэр сэбиэттэрин салайааччыта Мотрена Ефремова Анжелика Андреева салалталаах СӨ Дьахталларын союһун аатыттан Махтал суруктарын нэһилиэк общественнай-култуурунай олоҕор өр сылларга сыралаһан үлэлиир, ыччаттарга настаабынньык буолар үтүө холобурдаах бастыҥ общественниктарга — Тамара Осиповаҕа, Альбина Адамоваҕа, Нина Андрееваҕа, Клавдия Афанасьеваҕа уонна Елена Соломоноваҕа туттарда. Ону тэҥэ Данил Аргунов салайааччылаах Хаҥалас улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин аатыттан спорт араас көрүҥнэригэр ситиһиилээхтик кыттар Людмила Руфова, Татьяна Борисова, Юрий Третьяков уонна Елена Герасимова Грамоталарынан бэлиэтэннилэр.
Нэһилиэкпит ыччаттара спорт араас көрүҥэр өрүү кыттан нэһилиэктэрин аатын ааттата сылдьалларыттан биһиги үөрэбит, онон бу дьоро күн спорду өрө тутар ыччаттар эмиэ чиэстэннилэр.
Тэрээһин иккис чааһыгар араас эйгэҕэ бастыҥтан бастыҥнар анал ааттарынан бэлиэтэннилэр. Ол курдук «Сыл бастыҥ учуутала» ааты омук тылын учуутала, 39 сыл үлэ ыстаастаах, нэһилиэк депутаттарын салайааччыта Елена Соломонова ылла. «Сыл бастыҥ уһуйааччыта» Гражданскай килбиэн бэлиэ хаһаайына, нэһилиэк депутата, 39 үлэ ыстаастаах, нэһилиэк Бочуоттаах олохтооҕо Альбина Адамова, «Сыл бастыҥ тренерэ» — 2015 сылтан Оҕо спортоскуолатын тренер-иитээччитэ Александр Соломонов (үөрэнээччитэ Россия спордун маастарын нуорматын толорбут, 10 үөрэнэччитэ маастарга кандидаттар, ону сэргэ элбэх иитиллээччитэ дуобат уустук оонньуутун баһылааннар араас улуустарга үлэ үөһүгэр сылдьаллар, олороллор) ааттаннылар. «Сыл бастыҥ урбаанньыта» — эдэр урбаанньыт, улууска ыччат парламенын уонна координационнай сэбиэтин чилиэнэ, нэһилиэк бастыҥ спонсора Константин Сысоев буолла. «Сыл бастыҥ түмсүүтэ» аат сыл устата араас тэрэһиннэргэ, түмсүүлэргэ, ону тэҥэ байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан көмө аахсыйаларга, сылаас таҥас тигиитигэр сыралаһан үлэлиир Мотрена Ефремова салайааччылаах «Саһарҕа» пенсионердар общественнай түмсүүлэригэр иҥэрилиннэ. «Сыл бастыҥ үлэлээх түөлбэтэ» ааты култуура, спорт тэрээһиннэригэр, субуотунньуктарга көхтөөх, Елизавета Сидорова салайааччылаах «Үрдэл» түөлбэ ылла. «Сыл бастыҥ спортсмена» анал ааты Дмитрий Березкиҥҥэ «АЭБ Капитал» ХЭТ гендириэктэрэ, СӨ мас-реслинг Федерациятын Бастакы вице-президенэ, Хаҥалас улууһун мас-реслинг федерациятын бэрэссэдээтэлэ, биир дойдулаахпыт Игорь Борисов туттарда. Дмитрий Березкин Узбекистаҥҥа ыытыллыбыт Аан дойдутааҕы мас-реслинг чемпионатын үрүҥ көмүс мэтээлин хаһаайына. «Сыл бастыҥ ыччата» үрдүк аатын Дьокуускайдааҕы кадетскай оскуола туйгун иитиллээччитэ, «Юный исследователь» күрэх кыайыылааҕа, Пермь куоракка ыытыллыбыт «Виват, кадет!» кыттыылааҕа, «Инникигэ хардыы» НПК кыайыылааҕа, СӨ оҕо быраабын көмүскүүр общественнай сэбиэт чилиэнэ Ф.А.Поморцев аатынан мэтээл хаһаайына, 2023 сыл түмүгүнэн Ил Дархан елкатын кыттыылааҕа Олег Архипов ылла. Маны сэргэ «Сыл бастыҥ үлэлээх тэрилтэтинэн» Тамара Осипова салайар «Хаксык» ТХПК, Лидия Соколова салайааччылаах «Минздрав склады» тэрилтэ буоллулар.
Кэлбит сыл нэһилиэккэ биир дойдулаахпыт, общественнай-политическай деятель Алексей Широких үбүлүөйдээх сылыгар ананыа, онуоха үлэ былаана, араас тэрээһиннэр торумнара оҥоһулунна. Саҥа оҕо саада, фельдшерскэй пуун тутуллан үлэҕэ киирэрэ былааннанар. Нэһилиэнньэ көҕүлээһинин өйүүр бырагырааманан Улуу Кыайыыны уһансыбыт буойуттар Аллеяларыгар өрөмүөн ыытыллара күүтүллэр. Онон таһаарыылаах үлэҕэ бука бары бэлэммит.
Мотрена Ефремова, Төхтүр.