Тыл – нэһилиэк баһылыгар
Сир-сир аайы Улуу Кыайыы 80 сылыгар бэлэмнэнии көхтөөхтүк барар. Бүгүн бу туһунан Бастакы Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Айталина Васильева кэпсииригэр көрдөстүбүт:
— Биһиэхэ Кыайыы үбүлүөйдээх сылынан сибээстээн сыллааҕы былаан ылыллыбыта, хамыыһыйа үлэлиир. Онно бэтэрээннэр сэбиэттэрэ, тэрилтэлэр, общественнай түмсүүлэр салайааччылара дьокутааттар бары көмөлөөн үлэлиибит. Кыайыы уонна Эйэ сылынан былааммыт үлээмиэ онно киирэ сылдьар. Ол курдук, Анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар уолаттарбытыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр эмиэ сыллааҕы былааннаахпыт. Кыбаартал аайы харчы хомуйан уолаттарбытыгар барыларыгар 100-тэн тахса тыһыынчаттан тахса солкуобайдаах наадалаах байыаннай тэриллэри ылалларыгар көмөлөһөргө сыал-сорук туруорунан үлэлии сылдьабыт. Хас биирдии ыалы боломтоҕо ыламмыт хаар таһыытыгар, муус киллэриитигэр, мас хайытыытыгар эҥин кэмигэр туох оҥоһуллуохтааҕын көрө сылдьаммыт көмөлөһөргө дьулуһабыт. Ону таһынан мобилизованнай уолаттарбыт дьиэлэрин күрүөлэрин эҥин суол өттүттэн саҥардыыга ылсар былааннаахпыт. Манна эр дьоммут хамсааһыннара көхтөөхтүк кыттар, махталбын тириэрдэбин. Быйыл бүддьүөппүт мөлтөх соҕус да буоллар араас источниктартан үп-харчы булан былааннаммыт үлэбитин толоруохпут.
— Кыайыы күнүн хайдах тэрийэр толкуйдаах сылдьаҕыт?
— Ыам ыйын 9 күнүгэр түөлбэлэринэн тырааныспардар колонналара барыаҕа, оскуола оҕолорун кытыннаран стройдаан хаамыыга куонкурус буолуоҕа. Аны “Кыайыы вальсыгар” 80 паараны кытыннарарга бэлэмнэнэбит. Биллэн турар, пааматынньыктарбытын, ол иһигэр Тойон Арыыга, сөргүтүөхпүт. Хас биирдии бэтэрээҥҥэ тэрилтэлэр сыһыарыллан бэлэх-туһах туттарыахтара, тимуровскай үлэ тэриллиэҕэ.
— Тэрээһиннэр, көмө сылы быһа салҕаныахтара буоллаҕа…
— Оннук. Аны сайын ыһыахпытын Тойон Арыыга ыытыллыбыт Кыайыы ыһыаҕын үтүгүннэрэн тэрийиэхпит. Кыайыы оһуохайын тэрийиэхпит. Олорон кэлбит историябытын үөрэтиигэ, аҕа көлүөнэ дьоммут аатын үйэтитиигэ үлэлиэхпит. Ол курдук көрсүһүүлэр, оскуолаҕа кылаас-чаастара, араас тэрээһиннэр бара тураллар. Бары бэтэрээннэрбитин көрсөн, видеоҕа уһулан ахтыыларын мунньуохпут. Икки кинигэни бэлэмнии сылдьабыт, биирэ альбом, иккиһэ Раиса Архипова сэрии кэмин оҕолорун туһунан кинигэтэ аны күһүн тахсыахтаах. Бу барыта ыччаппытыгар, оҕолорбутугар Ийэ дойдуга тапталы историяҕа, аҕа көлүөнэ дьоҥҥо ытыктабыллаах сыһыаны иитэр-иҥэрэр аналлаах. Бары түмсэн, сомоҕо буолан сыалбытын ситиһиэхпит диэн эрэллээхпит.
— Соһуччу сонуҥҥун иһиттибит: биир дойдулаахпыт, Илья Дмитриевич Алексеев, 1913 с.т. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр I-Малдьаҕартан саллаат, сэрии түмүктэммитэ 80-с сылыгар Волгоградскай уобаласка кырамтата көстүбүт эбит. Ил Түмэн дьокутаата Афанасий Владимиров кытары кэпсэтэн буойуну аҕалан төрөөбүт сиригэр харайарга үлэлэһэнэрэргит хайҕаллаах дьыала. Үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабыт.
Людмила Аммосова.