Өтөрүнэн, манна сылдьыбыт дьон этэн аһарбыттарын курдук, дьиҥнээх бырааһынньык, Покровскайга «Саргы түһүлгэтэ» култуура киинигэр буола илигэ да диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Сүүрбэттэн тахса сыл көрбөттөр общественнай тэрилтэлэрин салайан кэлбит Ольга Владимирова үбүлүөйдээх тэрээһини түөрт истиэнэҕэ хаайтаран олорор хараҕынан көрөр диэни умна быһыытыйбыт дьонугар тэрийэн сүүрбүтэ-көппүтэ табыллынна. Сырдык санаанан салайтаран үлэлиир үгүс дьоҥҥо үлэтин түмүгэ диэн бу буоллаҕа.
Үбүлүөй умнуллубат түгэни бэлэхтээтэ
Хара ааныттан салайааччы тэрилтэ историятыттан тэттик отчуотун билиһиннэриитин кэнниттэн Дьокуускай куорат көрбөттөрүн обществоларын бэрэссэдээтэлэ Николай Спиридонов эҕэрдэлии таарыйа өрө күүрүлээх патриотическай ырыаны ньиргиччи ыллаан былааһы ылла, күүстээх куолаһынан тэтимнээх ырыаны бэлэхтээн мустубут дьону үөртэ. Уһун синньигэс элбэх Эҕэрдэ-суругу ааҕыылаах, ахтыылардаах мунньах оннугар бу күн истиҥ кэпсээн, ырыа эҥэрдэстэ. Куорат тойонуттан, улуус салалтатыттан уопсастыба аатыгар ол быыһыгар кэрэ тыллары иһиттибит, наҕараада эриэккэһин булгуруйбат дьулуурдаах дьоммут туттан үөрдүлэр.
Ольга Петровна маладьыас – кими да умнубатах. Оннооҕор олохтон туораабыт дьоннорун ыччаттара кэлэн ыалдьыттаан аастылар. Бу күнү көрсө тахсыахтаах «Булгуруйбат дьулуур» кинигэбитин, хомойуох иһин, бэчээтэ тардыллан туппатыбыт да буоллар, онно киирбит общество атаҕар туруутугар сэмэй кылааттарын киллэрбит, үгүс тэрээһиннэригэр көх-нэм буолбут дьон туһунан кэпсээн, хаартыскалар экраҥҥа көрдөрүллэ, үлэлэрэ сырдатылла турда. Киһи хайдах эрэ бу харахтарынан инбэлииттэр түмсүүлэрин дьоро күнэ диэбэт курдук, төһө да сорохтор олох күн уотун сырдаҥырдыбат, балай хараҥаҕа хаайтаран дьон өйөбүлүнэн туран-олорон көргө-нарга кытыннаннар. Волонтердар көмөлөһөн абыраатылар. Кырдьык даҕаны, «Дорообо, үтүө күн! Мин бүгүн, бу баарбын сүөгэйдээх салгыҥҥын аймахтыы турабын, эйиэхэ үөрүүнэн илиибин уунабын…» дииллэр. Общество бу дьоҥҥо олоҕу кытары тэҥҥэ хардыылыырга күүс-көмө буолар. Холобур, улуустааҕы бибилэтиэкэ инбэлииттэри кытта 2008 сылтан утумнаахтык «Сырдык сыһыан алаһата» программанан үлэлэһэн кэллэ. Бу бүгүҥҥү да тэрээһиҥҥэ курдук, өрүү — аттыгар.
Историяны сэгэттэххэ
Улуустааҕы общество 1952 сыллаахха, Михаил Кузьмин көрбөт дьону социальнай харалта үлэһитэ Дарья Яковлева көмөтүнэн испииһэктээн түмпүтүнэн, тэриллибитэ. Оччолорго Саха сиригэр трахома курдук ыарахан ыарыыны утара улахан үлэ барбыта. Тэрилтэ бастакы салайааччытынан ревкомовец, кэлин РСФСР социальнай үлэҕэ туйгуна буолбут Семен Жирков буолбута, кини 28 сыл көрбөт дьон кыһалҕаларыгар быһаарсарга, кинилэргэ көмөлөһөргө кыһаллан үлэлээбитэ. Онтон өр сылларга уоттаах сэрии кытыылааҕа Николай Харитонов үлэлээбитэ, 1999 сылтан күн бүгүнүгэр диэри тэрилтэни Ольга Владимирова салайар. Мустубут дьон киниэхэ махтал кэрэ тылларын анаатылар. Поэзияҕа холонор Альбина Сафроняева эппит тыллара бу этиллибит дьоҥҥо ананаллар –
«Махтанабыт эһиэхэ, Айыы дьонугар,
Олоххо тардыһар умсулҕаным сүппэтэр,
Күннэтэ алтыһан үөрэ-көтө олорорбор,
Олохпун киэргэтэ тулабар бааргытыгар
Сиртэн тахсар дириҥ силистээх
Олоҕум салҕанар утаҕа буоларгытыгар…» диэн суруйбута.
Көрбөт диэн тустаахха, кини чугас дьонугар улахан кыһалҕа.
Онно бэриммиттэр сорохторо санааларынан самналлар, онтон күүстээх соҕустар сырдыкка тардыһар дьулуурдара улаатар. Олортон биирдэстэрэ – Хаҥаластан улахан поэзияҕа тахсан эрэр Натали Добрянцева. Манна кэлэн күн айыы дьонугар хоһооннорун аахта, барыбытын өссө төгүл уус тылынан, модун санаатынан сөхтөрдө. Натали хоһооннорун социальнай ситимнэргэ олус сөбүлээн ааҕабыт, киһи дууһатынан ааһаллар. Отой көрбөт, хомойуох иһин, тэрээһиҥҥэ, үксүгэр сахалыы тылынан да тулалыыр дьоно саҥаран күлэн үөрэ олордоллор, эдэркээн поэтессабыт, дьиэтигэр тиэтэйбэтэ. Им балай киниэхэ мэктиэтигэр бу үөрүү тыыныттан сырдаан ылла буолуо дии санаатым. Бука, саҥа хоһоон, кэрэ тыллар айыллыахтара, кыалыннаҕына, үһүс кинигэтэ күн сирин көрүөҕэ.
Олох диэн долгуйбат урсуннаах,
Тыа быыһын тыымпыта буолбатах.
Уоскуйбат охсуһар бааллардаах
Улуу өрүс сүүрүгэр хабааннаах.
Ким эрдээх, киэҥ өрүскэ айанныыр,
Киҥнэммит долгуну айааһыыр.
Өрө көбүө, тимириэ ардыгар
Өлүүлүүн күөн көрсөр туһугар.
Хас токур талахха хаптайыах кэриэтин
Хаҥыл бааллардыы хатыһар кэрэтиэн!
Маннык тэттик хоһоон бу Натали Добрянцева, Павел Яковлев курдук дьоҥҥо ананар.
Биир итинник хорсун киһинэн Петр Наумов, марафонец, экстремал-сүүрүк, чэпчэки атлетикаҕа спорт маастара буолар. Хараҕынан мөлтөх киһи 2009 сыллаахха Калиниградтан Владивостокка дылы хайдах сүүрбүтүн киһи сөҕөр – 12090 килэмиэтири 7 ый 23 хонугунан сүүрэн Гиннес рекордун олохтообутун. Өссө 2007 сыллаахха Байкалтан Дьокуускайга дылы 3175 км сири 78 хонук сүүрэн кэлбитэ биллэр. Кэргэнинээн Нина Прокопьевналыын кэлэн үчүгэйкээн кинигэлэрин, ырыа бастыҥын бэлэхтээтилэр. Көрбөт дьон обществоларын үбүлүөйдээх тэрээһиннэрин Дьокуускайтан мелодист, эстрада ырыаһыта, өрөспүүбүлүкэ баянистарын уонна аккордионистарын сойуустарын салайааччы Алексей Потапов, Бүлүү улууһуттан ырыа кэһиилээх кэлбит Каролина Харлампьева, Туйаара Герасимова уһуйар Покровскайдааҕы искусство оскуолатын оҕолоро ырыаларынан киэргэттилэр.
Саҥа дьылы көрсө общество чилиннэрэ «Булгуруйбат дьулуур» кинигэлэрин «Долун» кинигэ кыһатыттан тутуохтара. Олохпут утаҕа салҕана турдун!
Людмила Аммосова.