Улууспутугар биир киэҥ историялаах тэрилтэнэн Мохсоҕоллоохтооҕу килиэп собуота буолар. 1961 сыллаахха Мохсоҕоллоох бөһүөлэгэр аан бастаан үлэлээн саҕалаабыт тэрилтэ кэм-кэрдии уларыйыыларыгар түһүүлээхтик-тахсыылаахтык үлэлээн күн бүгүҥҥэ диэри дьону-сэргэни сүрүн аспытынан – сибиэһэй килиэбинэн хааччыйа олорор. Кэнники уонтан тахса сыл килиэп собуота урбаанньыт Сергей Гребнев сатабыллаах салалтатынан үлэлиир.
— 2012 сыллаахха, собуот үлэһиттэригэр хамнас да төлүүр кыаҕа суох, 17 мөлүйүөн иэстээх-күүстээх сабыллар кутталлаах турдаҕына, улууспут салалтата миигин манна үлэлииргэ этии киллэрбитэ. Төһө да салыннарбын, дьон иннигэр эппиэтинэһи ылынан сөбүлэспитим, онуоха эбии үлэлэригэр бэриниилээх кэлэктиип мин этиибин ылынан, итэҕэйэн производствоны салҕаабыппыт, — диэн оччотооҕуга быстар мөлтөх туруктаах тэрилтэни күн бүгүн атаҕар туруоран, улуус, ону ааһан Дьокуускай куорат олохтоохторун минньигэс килиэбинэн хааччыйар Сергей Геннадьевич ахтар. – Сыыйа-баайа үлэбит сааһыланан, иэстэн тахсаммыт, төһө да улахан барыһа суох буоллар, килиэп оҥорон таһаарыытын олус сөбүлээн күн бүгүҥҥэ диэри дьарыктанабын. Бастатан туран, киһи дууһатын ууран туран үлэлиэхтээх дии саныыбын, оччоҕо үлэ үтүө түмүктээх буолар, ситиһии кэлэр.
Мохсоҕоллоохтооҕу килиэп собуотун ситиһиилэрин араас сылларга дойду таһымнаах куонкурустарга бастаабыт, миэстэлэспит наҕараадалар ону толору туоһулууллар.
Тэрилтэҕэ билигин 20 киһи үлэлиир. Килиэп собуота уопсайа килиэп 7 көрүҥүн, 15 бурдук аһы, 27 көрүҥ кондитерскай бородууксуйаны оҥорон таһаарар. Аныгы дьон доруобуйаты көрүнэр, кинилэргэ анаан араас туораахтаах үүнээйи бурдугун булкуйан батон, килиэп эмиэ оҥороллор.
— Килиэп диэн куруук наадалаах бородууксуйа буолар. Биһиги социальнай тэрилтэлэри – оскуолалары, уһуйааннары, балыыһалары кытта дуогабардаһан үлэлиибит. Сүрүн уратыбыт — килиэппитигэр аныгы, тиэстэни түргэнник көтөҕүлүннэрэр симиэһи, араас эбилиги туһаммаппыт, дьиҥнээх аһытыынан эрэ астыыбыт. Килиэппит ырысыаба үйэ аҥарыттан ордук кэм уларыйбакка кэллэ. Ол иһин нэһилиэнньэ сөбүлээн ылар. Төһө да оҥорон таһаарыыбытын саҥардан истэрбит «Урукку үгэһи сүтэрбэккэ” диэн девизтээх үлэлиибит. Үлэһиттэрим эмиэ олус бэриниилээхтэр, онон астыыр бородууксуйаларын ис сүрэхтэриттэн, дууһаларын ууран туран оҥороллор, киһи илиитин сылааһын иҥэриммит бородууксуйалаах буоламмыт үгүс дьон ордорор быһылаах, — диэн киэн тутта кэпсиир салайааччы.
Хайа баҕарар үлэ туһунан ыарахаттардаах буолар. Килиэп собуотун сүрүн кыһалҕата тугуй диэн ыйытыыбар Сергей Геннадьевич технологынаан Максим Яковлевтыын биир киһи курдук — бурдугунан хааччыллыыбыт дэстилэр.
— Төһө да бүддьүөт тэрилтэлэрин килиэбинэн хааччыйдарбыт биһиэхэ судаарстыбаттан туох да көмө суох. Сыл аайы тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр нэһилиэнньэни сүрүн аһылыгынан хааччыйар тэрилтэ быһыытынан судаарыстыбаттан өйөбүл оҥоһуллара буоллар диэн этиилээх киирэбит да, аккаас тутабыт. Өрөспүүбүлүкэттэн судаарыстыбаннай көмөнү Дьокуускайдааҕы килиэп собуота эрэ ылар кыахтаах. Былырыын олунньуга, байыаннай дьайыы саҕаланаатын кытта, бурдук сыаната эмискэ үрдээн ыксата сылдьыбыта. Биһиги ыйга, быһа холоон, 40 туонна бурдугу туттабыт, ону элбэхтии туоннаны биирдэ хаһаанарбытыгар үп-харчы тиийбэт. Бэйэбит быһалыы поставщиктары кытта үлэлэһиэхпитин тимир суол төлөбүрэ олус үрдүк, онон кууһунан атыылыыр тэрилтэлэр эрэ нөҥүө бурдукпутун ылабыт. Харчы тиийбэтиттэн сылтаан хабар бурдугу биирдэ ылан кэбиспэппит. Аны хайдах-туох хаачыстыбалаах бурдук кэлэрэ оҥорон таһаарааччылартан, поставщиктартан эмиэ тутулуктаах. Сорох бурдук сииктээх, сорох бурдук өр көтөҕүллэр, сорох, төптөрү, аһары көтөҕүллүөн сөп, ону технологтарбыт, биэкэрдэрбит табан, хас саҥа бурдугу боруобалаан астыыллар, — диэн биир сүрүн кыһалҕатын Сергей Геннадьевич иһитиннэрдэ.
Үлэтин туһунан хараҕа уоттанан туран кэпсиир салайааччы дьоҕус кэлэктиибин кытта былаана өссө да киэҥ. Кыралаан да буоллар, бүтэһигин ааспыт үйэ 80-с сылларыгар өрөмүөннэниллибит собуот дьиэтин быйыл бастакы этээһин саҥардан оҥордулар, түннүктэрин аныгылыы уларыттылар.
Дьон-сэргэ итэҕэлин ылбыт Мохсоҕоллоох килиэбин дыргыл сыта, минньигэс амтана өссө да өр сылларга салҕаннын.
Ольга Гермогенова.